دو. نعمت عامّ باطنى، یعنى مظهر رحمت رحمانیِّه الهى که به گونهاى نامحسوس در اختیار همه انسانها قرار دارد، مانند نعمت فطرت توحیدى.
سه. نعمت خاصّ ظاهرى، یعنى مظهر رحمت رحیمیِّه خداوند که شامل شمارى از انسانها شده است، مانند رهایى از سلطه مستکبران و حاکمیت مستضعفان؛ نعمتى که خداوند به بنى اسرائیل به رهبرى موسى علیه السلام عنایت کرد.
چهار. نعمت خاصّ باطنى که همان توفیق و هدایت ویژهاى است که انسان را به مقصد نهایى آفرینش خود - یعنى بهشت جاوید و رضوان الهى - مىرساند.
این نعمت، مکمّل سایر نعمتهاى الهى است؛ بلکه سایر نعمتها مقدّمه دستیابى به این نعمت اند و اگر با این نعمت همراه نگردند، اندک و ناچیزند.
در قرآن، گاه نعمت در نعمتهای پنداری نیز به کار رفته است؛ یعنى رویدادهایى که در نگاه ابتدایى، نعمت پنداشته مىشوند؛ امّا در واقع، نقمت و زیانبارند، مانند پندار منافقان که مصون ماندن از آسیبهاى نبرد حق و باطل را نعمتی مىانگاشتند که به آنها رسیده و به آسیب دیدگان عطا نشده است، در صورتى که در واقع، عکس این پندار صادق است.
* نعمتهای ظاهری و باطنی از منظر حدیث: در روایاتِ ناظر به آیه (وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً؛ نعمتهاى ظاهری و باطنی خود را بر شما سرازیر کرد)۱ نعمتهاى ظاهرى بر امورى مانند: آفرینش موزون انسانى، فراوانى روزى، اسلام، پیامبر و پیامهایى که از جانب خدا آورده و امام ظاهرى، و نعمتهاى باطنى نیز بر امورى مانند: پوشاندن عیبها و ولایت اهل بیت علیهم السلام تطبیق شدهاند که همه تفسیر مصداقى شمرده مىشوند.
* نعمتهای ظاهری و باطنی از نگاه مفسّران: مفسّران قرآن، معیارهاى مختلفى براى
