611
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم

همچنین در دوران غیبت کوتاه‏مدّت موسی علیه السلام، سامری با سوء استفاده از هنر مجسّمه‏سازی و ساختن تندیس طلایی گوساله، بخش عمده‏ای از پیروان موسی علیه السلام را گم‏راه کرد و به پرستش گوساله وادار نمود.۱

در جهان امروز نیز تعداد بت‏پرستان اندک نیست!

۷. تفرقه‏افکنی

یکی از کاربردی‏ترین ابزارهای شیطان برای گم‏راه کردن پیروان ادیان آسمانی و پیشگیری از توسعه و پیشرفت جوامع دینی، ایجاد تفرقه و اختلاف میان آنهاست. در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود:

۰.إنَّ الشَّیطانَ یُغری بَینَ المُؤمِنینَ ما لَم یَرجِع أحَدُهُم عَن دینِهِ، فَإِذا فَعَلوا ذٰلِکَ استَلقىٰ عَلىٰ قَفاهُ وَ تَمَدَّدَ، ثُمَّ قالَ: فُزتُ. فَرَحِمَ اللّهُ امرَأً ألَّفَ بَینَ وَ لِیَّینِ لَنا. یا مَعشَرَ المُؤمِنینَ! تَأَلَّفوا و تَعاطَفوا.۲

۰.شیطان، تا زمانى که یکى از مؤمنان از دینش بر نگردد، پیوسته آنها را بر یکدیگر می‏شوراند و چون با یکدیگر اختلاف کردند، به پشت مى‏خوابد و نفَس راحتى مى‏کشد و مى‏گوید: «کامیاب شدم!». پس رحمت خدا بر آن کس که میان دو تن از دوستان ما اُلفت افکنَد.‏اى گروه مؤمنان! با هم اُلفت بگیرید و با یکدیگر مهربان باشید.

در روایتی دیگر، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در باره تأثیر اختلاف در شکست جبهه حق می‏فرماید:

۰.مَا اختَلَفَت اُمَّةٌ بَعدَ نَبِیَّها إلّا ظَهَرَ أهلُ باطِلِها عَلىٰ أهلِ حَقِّها.۳

۰.هیچ امّتى پس از پیامبر خود گرفتار اختلاف نشد، مگر آن که باطل‏گرایانِ آن بر حق‏خواهانش پیروز گشتند.

1.. ر. ک: طه: آیۀ ۸۵ و ۹۷.

2.. الکافی: ج۲ ص۳۴۵ ح۶.

3.. المعجم الأوسط: ج۷ ص۳۷۰ ح۷۷۵۴.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
610

گم‏راه کردن مردم قرار گرفته است. بر پایه شماری از روایات،۱ سوء استفاده از این هنر، مبدأ خرافه بت‏پرستی گردیده است. بر اساس روایتی از امام صادق علیه السلام نکوداشت پنج تن از مردان بزرگ به نام‏های: «وَدّ»، «سُواع»، «یَغوث»، «یَعوق» و «نَسر»۲ مبدأ بت‏پرستی گردید، بدین سان که پس از مرگشان، مردم به شدّت ناراحت بودند. شیطان از این فرصت استفاده کرد و تندیس‏هایی به صورت آنان برایشان ساخت که با آنها اُنس بگیرند و خدا را عبادت کنند. آنها در زمستان برای محافظت از باران، این تندیس‏ها را به خانه می‏بردند.

در این دوران، تندیس بزرگان، تنها جنبه تقدّس داشت و کسی به عنوان خدا از آنها یاد نمی‏کرد؛ ولی پس از انقراض این نسل، نسل‏های جدید که از عقاید نیاکان خود آگاهی نداشتند، گفتند پدرانشان این تندیس‏ها را می‏پرستیدند و از این رو به پرستش مجسّمه‏ها روی آوردند.۳

1.. ر. ک: بحار الأنوار: ج۳ ص۲۴۸ ـ ۲۵۲.

2.. (وَ قٰالُوا لٰا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَ لٰا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لٰا سُوٰاعاً وَ لٰا يَغُوثَ وَ يَعُوقَ وَ نَسْراً * وَ قَدْ أَضَلُّوا كَثِيراً وَ لٰا تَزِدِ ٱلظّٰالِمِينَ إِلّٰا ضَلٰالاً؛ گفتند: خدایانتان را وا مگذارید و وَدّ و سُواع و یغوث و یعوق و نَسر را رها مکنید * به راستى که بسیارى را گم‏راه کردند و [بار خدایا!] ستمکاران را جز گم‏راهى میفزا) (نوح: آیۀ ۲۳ - ۲۴).
در منشأ پیدایش این پنج نام، اختلاف نظر وجود دارد: گروهی گفته‏اند اینها نام پنج مرد صالح است که قبل از نوح علیه السلام می‏زیستند. هنگامی که آنها از دنیا رفتند، مجسّمه‏های آنان را به عنوان یادگار به تحریک ابلیس ساختند و گرامی داشتند و تدریجاً به صورت بت‏پرستی در آمد (ر. ک: مجمع البیان: ج‏۱۰ ص۵۴۷ و جامع البیان: ج‏۲۹ ص۶۲). بعضی گفته‏اند اینها نام‏های پنج فرزند آدم علیه السلام است که هر کدام از دنیا می‏رفت، مجسّمۀ او را برای یادبود می‏ساختند؛ ولی مدّتی بعد، این مسائل فراموش شد و در عصر نوح علیه السلام، موج پرستش آنها بالا گرفت (ر. ک: جامع البیان: ج‏۲۹ ص۶۲ و الدرّ المنثور: ج‏۶ ص۲۶۹). برخی نیز معتقدند اینها نام بت‏هایی است که در عصر خود نوح علیه السلام ساخته شدند و این به خاطر آن بود که نوح علیه السلام مردم را از طواف قبر آدم علیه السلام باز می‏داشت. از این رو، گروهی به تحریک ابلیس به جای آن، مجسّمه‏هایی ساختند و به پرستش آنها مشغول شدند (ر. ک: مجمع البیان: ج‏۱۰ ص۵۴۷).

3.. ر. ک: تفسیر القمی: ج‏۲ ص۳۸۷ و بحار الأنوار: ج۳ ص۲۵۰ ح۷. گفتنی است انگیزه‏های دیگری نیز برای بت‏پرستی ذکر شده است (ر. ک: دائرة المعارف قرآن کریم: ج۵ ص۳۱۶ ـ ۳۱۹).

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد دوم
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي، سيّد محمّدکاظم طباطبايي،
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5395
صفحه از 687
پرینت  ارسال به