بر سرزمین‏هاى پهناورى که فرعونیان در اختیار داشتند، نعمت آشکارى بود که خداوند سبحان به آنها عنایت کرد و حکمت این نعمت ویژه، مقاومت و پایمردى آنان در برابر دشمن بود. این نعمت به هر ملّتى که در برابر دشمنان به پا خیزد و مقاومت کند، عطا مى‏شود تا از حاکمیت بر سرنوشت خود برخوردار گردد، چنان که مسلمانان، در دوران حیات پیامبر خدا صلی الله علیه و آله این عطا و نعمتِ نصرتِ الهى را بارها تجربه کردند، از جمله در سال پنجم هجرت، در جنگ احزاب که قبایل مختلف عرب بر ضدّ مسلمانان متّحد شدند و لشکرى انبوه را براى نابودى مسلمانان به سوى مدینه گسیل داشتند. قرآن در این باره مى‏فرماید:

۰.(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَیْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ رِیحًا وَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَ كَانَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرًا.^۱

۰.اى کسانى که ایمان آورده‏اید! نعمت خدا را بر خود به یاد آورید، آن گاه که لشکرهایى به سوى شما آمدند. پس بر سر آنان، تندبادى و لشکرهایى که آنها را نمى‏دیدید، فرستادیم و خدا به آنچه مى‏کنید، همواره بیناست).

نعمت پیروزى مسلمانان در جنگ احزاب، نقطه عطفى در تاریخ اسلام بود که دشمنانِ سرسختِ مسلمانان به زانو در آمدند و پس از این موفّقیت، نه‏تنها دشمنان اسلام نتوانستند کار مهمّى انجام دهند، بلکه مسلمانان توانستند با تکیه بر نصرت الهى در این نبرد، براى پیروزى نهایى زمینه‏سازى نمایند.

۴. نعمت خاصّ باطنى

نعمت خاصّ باطنى، توفیق و هدایت ویژه‏اى است که انسان را به مقصد نهایی انسانیت و بهشت جاوید و رضوان خدا مى‏رساند.

این نعمت، متمّمِ نعمت‏هایى است که بدانها اشاره شد و تا کسى از این نعمت برخوردار نشود، دیگر نعمت‏هاى الهى براى زندگى ابدى او سودمند

عنوان پاداش الهى به گونه‏اى آشکار، شامل حال شمارى از انسان‏ها مى‏گردند. آیه زیر و آیات مشابه آن،^۱ به این نوع نعمت اشاره دارند:

۰.(وَ إِذْ قالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللّٰهِ عَلَیْكُمْ إِذْ أَنجَاكُم مِّنْ ءَالِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ وَیُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِسَاءَكُمْ وَ فِى ذَلِكُم بَلاَءٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَظِیمٌ.^۲

۰.و [یاد کن] آن گاه را که موسى به قوم خود گفت: نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامى که شما را از فرعونیان رهایى داد، که عذابى سخت را به شما مى‏چشاندند و پسرانتان را سر مى‏بریدند و زنانتان را زنده مى‏نهادند و در آن، آزمونى سترگ از سوى پروردگارتان بود).

این نعمتِ ویژه و نیز حکمت دستیابى بنی ‏اسرائیل به آن، در آیه‏اى دیگر چنین تبیین گردیده است:

۰.(وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِینَ كَانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْأرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِى بَارَكْنَا فِیهَا وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَى عَلَىٰ بَنی‏إِسرائیلَ بِمَا صَبَرُوا وَ دَمَّرْنَا مَا كَانَ یَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا یَعْرِشُونَ.^۳

۰.مشرق‏ها و مغرب‏هاى پُربرکت زمین را به آن قومِ مستضعف واگذار کردیم و وعده نیک پروردگارت بر بنی ‏اسرائیل، به خاطر شکیبایی‏شان، تحقّق یافت و آنچه را فرعون و قومش [از خانه و کاخ] مى‏ساختند و آنچه را [از تاک‏ها] داربست مى‏زدند، ویران کردیم).

بى‏ شک، این نعمتى بزرگ است که ملّتى بتواند از چنگال دشمنان سنگ‏دل رهایى یابد. آری، برای بنی اسرائیل که پسرانشان را همانند حیوانات سر مى‏بریدند و دختران و زنانشان را به کنیزى مى‏گرفتند، هلاکت مستکبران و حاکمیت مستضعفان