همه ادیان پیشی گیرد و فراگیر شود.

سه. اعتدال: راه درست زندگی، برنامه‏ای است دور از افراط و تفریط و پاسخگوی همه نیازهای مادّی، معنوی، دنیوی و اخروی انسان در همه زمینه‏ها.

چهار. آسانی و سهولت: راه درست زندگی، آسان و مطابق با توانایی‏های انسان است و اجرای مقرّرات دینی در زندگی، نه‏تنها دشوار نیست، بلکه به دلیل هماهنگی با فطرت، سهل و آسان است.

پنج. وضوح و روشنی: راه درست زندگی، روشن است؛ زیرا دین، فطری است و معارف فطری، بدیهی و روشن اند. خداوند منّان نیز برنامه‏های دینی را به روشنی بیان کرده است. از این رو، هر کس خواهان یافتن صراط مستقیم باشد، پس از زدودن موانع معرفت، با اندکی تلاش، موفّق به یافتن آن می‏گردد.

شش. وحدت و یگانگی: راه اصلی تکامل انسانی، یکی است؛ زیرا راه مستقیمِ مقصد، تعدّدناپذیر است. از این رو، تکثّرگرایی دینی (پلورالیسم مذهبی) صحیح نیست. آری، راه‏های فرعی دین که به راه اصلی متّصل می‏گردند، متعدّد و فراوان‏ اند.

بر این اساس، دین الهی در دوران همه انبیا یکی است و آن، دین اسلام است و احکام فرعی دین در دوران‏های مختلف تاریخ به تناسب مقتضیات زمان، می‏توانند متفاوت باشند.

هفت. دوری از تکلّف: تکلّف به معنای رفتاری برخاسته از شیفتگی انسان برای دستیابی به هدفی نکوهیده است که معمولاً با تصنّع و ظاهرسازی همراه است. در روایات مجموعاً شانزده ویژگی برای افراد متکلّف بیان شده است.

* مقصد «صراط مستقیم»: قرآن با تعبیرهای مختلف به مقصد صراط مستقیم اشاره دارد، مانند:

یک. سلامت کامل: هر کس در زندگی راهی را انتخاب کند که خداوند سبحان

وحی و انبیا و اوصیای آنان، زمینه‏ساز شناخت و محبّت خداوند سبحان و در نهایت، موجب عبادت و اطاعت او و دستیابی به کمالات انسانی و بهره‏مندی از بهشت جاوید و رضوان الهی اند.

* تجسّم «صراط مستقیم»: مصداق عینی «صراط» در دنیا، امام معصوم است و مصداق عینی آن در آخرت، پلی بر روی دوزخ است که هر کس از آن عبور کند، به بهشت می‏رسد. صراط اُخروی، باطن صراط دنیوی است. بنا بر این، کسانی که می‏خواهند از صراط اُخروی عبور کنند، باید از طریق صراط دنیوی، با خدا آشنا شوند؛ زیرا شناختی که از این طریق حاصل شود، زمینه‏ساز محبّت، اطاعت و عبادت الهی می‏شود و آنان را در دنیا و آخرت به مقصد آفرینش خود می‏رساند.

* ویژگی‏های «صراط مستقیم»: با توجّه به این که صراط مستقیم به عبادت تفسیر شده و عبادت خدا، به معنای خضوع در برابر همه برنامه‏هایی است که پیامبران الهی به مردم ابلاغ کرده‏‏اند، همه ویژگی‏هایی که قرآن و حدیث برای عبادت بیان کرده‏اند، ویژگیِ صراط مستقیم نیز شمرده می‏شوند.

برجسته‏ترین ویژگی‏های صراط مستقیم، عبارت اند از:

یک. هماهنگی با موازین عقلی و علمی: همه آیات و روایاتی که ارزش عقل و علم را بیان کرده و مردم را به خِردورزی و تحصیل علم دعوت نموده‏اند، همچنین همه آیات و روایاتی که آسیب‏های خِرد و موانع معرفت (شناخت) را مطرح کرده‏اند، همگی دلیل انطباق برنامه‏های دینی با موازین عقلی و علمی اند.

دو. مطابقت کامل با حق: راه درست زندگی، راهی است که کمترین انحرافی از حق ندارد. به همین دلیل، همه کسانی که آلودگی‏های اخلاقی و عملی، دیده حق‏بین آنها را کور نکرده است، آن را می‏پذیرند. از این رو با پیشرفت علم و آگاهی در جامعه، گرایش به اسلام افزایش می‏یابد، تا روزی که این دین بر