یک. در سوره مدّثّر، «یقین» کاربردی مشابه دارد:

۰.(وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ * حَتَّى أَتَانَا الْیَقِینُ.^۱

۰.و روز جزا را دروغ می‏شمردیم * تا مرگ ما فرا رسید).

دو. مخاطب در آیه (وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى یَأْتِیَكَ الْیَقِینُ) پیامبر خداست و با عنایت به این که ایشان در بالاترین مراتب یقین قرار داشته، شایسته نیست به ایشان گفته شود: برای این که به یقین برسی، عبادت کن.

سه. روایات متعدّدی در توصیف پیامبر صلی الله علیه و آله یا خطاب به ایشان وجود دارند که در آنها امتثال پیامبر صلی الله علیه و آله در مأموریتی که این آیه به عهده ایشان گذاشته، مطرح گردیده است، مانند آنچه از امام علی علیه السلام روایت شده که در توصیف ایشان فرموده:

۰.كانَ... مُجاهِداً فِی اللهِ حَقَّ جِهادِهِ‏ عابِداً لِلهِ‏ حَتّى‏ أَتاهُ‏ الیَقینُ‏.^۲

۰.مجاهد حقیقی در راه خدا و عبادت کننده خداوند... بود تا آن گاه که مرگ، او را فرا گرفت.

و نیز در صلواتی که از امام صادق علیه السلام نقل شده، آمده است:

۰.اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ عَبدِکَ وَ رَسولِکَ... كَما بَلَّغَ رِسالاتِکَ... وَ اُوذِی فی جَنبِکَ، وَ عَبَدَکَ حَتّى أتاهُ الیَقینُ.^۳

۰.خدایا! بر محمّد، بنده و پیامبرت، درود فرست... آن گونه که پیام‏هایت را رساند... و به خاطر تو آزار دید و تو را عبادت کرد تا مرگ، او را فرا گرفت.

و نیز در زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله از امام صادق علیه السلام روایت شده است که:

۰.وَ أشهَدُ أنَّکَ قَد بَلَّغتَ رِسالاتِ رَبِّکَ وَ عَبَدتَ اللهَ حَتّى أتاکَ الیَقینُ.^۴

از امام علی علیه السلام نقل شده است که فرمود:

۰.عِندَ تَحَقُّقِ الإِخلاصِ تَستَنیرُ البَصائِرُ.^۱

۰.آن گاه که اخلاص تحقّق یابد، دیده‏ها بینا می‏شوند.

همچنین آیه (فَوَجَدَا عَبْدًا مِّنْ عِبَادِنَا ءَاتَیْنَاهُ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَ عَلَّمْنَاهُ مِن لَّدُنَّا عِلْمًا؛^۲ بنده‏اى از بندگان ما را یافتند که رحمتی (موهبتی) عظیم از سوى خود به او داده و علم فراوانى از نزد خود به او آموخته بودیم) می‏تواند اشاره به نقش عبودیت در معرفت شهودی و علم لدنّی باشد.

در باره دلالت آیه (وَ ٱعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ یأْتِیكَ ٱلْیقِینُ؛^۳ پروردگارت را عبادت کن تا آن گاه که مرگت فرا رسد) نیز یکی از مفسّران می‏فرماید:

۰.عبادت، راه رسیدن به یقین است... انسان بر اثر عبادت به مقام رفیع یقین راه می‏یابد... معنای آیه کریمه (وَ ٱعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ یأْتِیكَ ٱلْیقِینُ) نیز این نیست که انسان با رسیدن به یقین، نیازی به عبادت ندارد؛ زیرا کلمه «حتّی» در این آیه کریمه برای بیان منفعت و برکت عبادت است، نه حدّ آن تا با رسیدن به آن عبادت متوقّف گردد.^۴

گفتنی است هرچند بر اساس آنچه بیان شد، نقش عبادت در پیدایش یقین و تقویت آن انکار نشدنی است، ولی با عنایت به چند قرینه می‏توان گفت «آمدن یقین» در این آیه به معنای فرا رسیدن مرگ است، چنان که عموم مفسّران^۵ آن را چنین معنا کرده‏اند. این قرائن عبارت اند از: