آنچه از پیامبر صلی الله علیه و آله در باره نقش نماز در پیدایش نور معرفت نقل شده است:

۰.لِلمُصَلّی حُبُّ المَلائِكَةِ، وَ هُدىً، وَ إیمانٌ، وَ نورُ المَعرِفَةِ.^۱

۰.نمازگزار، محبّت فرشتگان و هدایت و ایمان و نور معرفت دارد.

۰.صَلاةُ اللَّیلِ مَرضاةُ الرَّبِّ، وَ حُبُّ المَلائِكَةِ، وَ سُنَّةُ الأَنبِیاءِ، وَ نورُ المَعرِفَةِ، وَ أَصلُ الإِیمانِ.^۲

۰.نماز شب، مایه خشنودی خداوند و دوستی فرشتگان، سنّت پیامبران، نور معرفت و بن‏مایه ایمان است.

در حدیث قدسی در باره آثار روزه آمده است:

۰.الصَّومُ یورِثُ الحِكمَةَ، وَ الحِكمَةُ تورِثُ المَعرِفَةَ، وَ المَعرِفَةُ تورِثُ الیَقینَ.^۳

۰.روزه حکمت می‏آورد و حکمت، معرفت می‏آورد و معرفت، یقین.

و نیز همه روایاتی که دلالت دارند مطلق عمل صالح توأم با اخلاص، پدید آورنده علم و حکمت برای انجام دهنده آن است، مانند آنچه از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

۰.مَن عَمِلَ بِما یَعلَمُ وَرَّثَهُ اللّهُ عِلمَ ما لَم یَعلَم.^۴

۰.کسی که به آنچه می‏داند، عمل کند، خداوند، علم آنچه را نداشته به او می‏دهد.

و نیز از ایشان روایت شده که فرمود:

۰.ما أخلَصَ عَبدٌ لِلهِ عز و جل أربَعینَ صَباحاً، إلّا جَرَت یَنابیعُ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلىٰ لِسانِهِ.^۵

۰.هیچ بنده‏ای چهل روز برای خدای عز و جل اخلاص نورزید، جز آن که چشمه‏های حکمت از دل او بر زبانش جاری شد.

حکمت، بصیرت و معرفت شهودی،^۱ به صراحت یا با اشاره بیان شده است، مانند این آیات:

۰.(وَ الَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا.^۲

۰.و کسانی را که به خاطر ما کوشیدند، بی ‏گمان به راه‏های خود، ره‏نمونشان می‏کنیم).

۰.(وَ إِن تُطِیعُوهُ تهْتَدُوا.^۳

۰.و اگر اطاعتش کنید، راه می‏یابید).

۰.(یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ءَامِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِكُمْ كِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَ یَجْعَل لَّكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ.^۴

۰.ای کسانی که ایمان آورده‏اید! از خدا پروا دارید و به پیامبر او بگروید تا از رحمت خویش، شما را دو بهره عطا کند و برای شما نوری قرار دهد که به [برکت] آن راه سپرید).

۰.(یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِن تَتَّقُوا اللهَ یَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَانًا.^۵

۰.ای کسانی که ایمان آورده‏اید! اگر از خدا پروا دارید، برای شما [نیروی] تشخیص [حق از باطل] قرار می‏دهد).

هر یک از این آیات به گونه‏ای به نقش عبادت در معرفت شهودی اشاره دارد؛ زیرا مجاهدت در راه خدا و اطاعت از پیامبر او و رعایت تقوا، مصادیق عبادت الهی ‏اند و هدایت و بصیرتِ ناشی از آنها چیزی جز علم، حکمت و معرفت شهودی نیست.

در روایات اهل ‏بیت علیهم السلام این معنا با صراحت کامل بیان شده است، مانند