داوری در روز جزا عبارت اند از: به صف ایستادن اهل محشر در حال سکوت، ارائه پرونده اعمال به دست راست نیکوکاران و دست چپ تبهکاران، حضور گواهانی که در دنیا حاضر و ناظر اعمال انسان بوده‏اند، تجسّم اعمال، تشکیل محکمه عدل الهی.

۵. هنگام ارزیابی و حسابرسی اعمال: حسابرسی قیامت نیز از صحنه‏های مهمّ ظهور فرمان‏روایی عادلانه خداوند سبحان است. در این باره چند نکته شایان توجّه است:

یک. معیار حسابرسی: حسابرسی اعمال با معیارهای دقیق حق و عدل انجام می‏شود. موازین عادلانه محکمه قیامت، انبیای الهی و اوصیای آنان هستند؛ زیرا عقاید، اخلاق و اعمال آنان، مصداق کامل حق و عدل است. از این رو عقاید، اخلاق و اعمال دیگران، هر چه به آنان نزدیک‏تر باشد، دارای وزن و ارزش بیشتر و هر چه از آنان دورتر باشد، سبک‏تر و بی‏ارزش‏تر است.

دو. عدم حسابرسی مقرّبان: پیشتازان عرصه کمالات انسانی که در قرآن «مقرّبان» نامیده شده‏اند، حسابرسی ندارند.

سه. عدم محاسبه زیانکارترین مجرمان: در مقابل مقرّبان، معاندان انبیا که آیات الهی و انبیای او را به سخره گرفته‏اند و قرآن آنان را «زیانکارترین مجرمان» نامیده است، حسابرسی نمی‏شوند و بدون آن، وارد دوزخ می‏گردند.

چهار. حسابرسی آسان: گروهی از اهل محشر که «اصحاب یمین» نامیده می‏شوند و نامه اعمالشان به دست راست آنها داده شده است، حسابرسی می‏شوند، ولی سریع و آسان.

پنج. حسابرسی دقیق: شماری از مجرمان با دقّت و سختگیری فراوان حسابرسی می‏شوند و اگر مستحقّ دوزخ باشند و مورد عفو الهی قرار نگیرند، به دوزخ می‏روند.

شش. حسابرسی سریع: حسابرسی خداوند سبحان، سریع‏ترین گونه حسابرسی

همگان آشکار می‏گردد. در این باره دو نکته شایان توجّه است:

نکته اوّل: مالکیت فراگیر الهی، به روز جزا اختصاص ندارد. بنا بر این، توصیف خداوند سبحان در آیه یاد شده به مالکیت آن روز، به معنای آن است که در قیامت، موانع ظهورِ فرمان‏روایی او برداشته می‏شوند و مالکیت خداوند سبحان بر همگان آشکار می‏گردد.

نکته دوم: بسیاری از آیات مربوط به قیامت، به جلوه‏گاه‏های مالکیت خداوند سبحان در آن روز اشاره دارند و بدین جهت این گونه آیات، تفسیر آیه (مَالِكِ یَوْمِ ٱلدِّینِ) شمرده می‏شوند. ما بر اساس روش تفسیر قرآن با قرآن، جلوه‏گاه‏های مالکیت الهی در قیامت را در شش عنوان خلاصه می‏کنیم:

۱. آستانه روز جزا: در این هنگام، فرمان‏روایی الهی در پنج رویداد مهم جلوه می‏کند: فرمان مرگ عمومی (نفخه اوّل)، لرزش شدید زمین، متلاشی شدن کوه‏ها، دگرگونی دریاها و فروپاشی نظام آسمان.

۲. آغاز روز جزا: در آغاز روز جزا، فرمان‏روایی الهی در پنج حادثه بزرگ تجلّی می‏یابد: فرمان تجدید حیات مردگان (نفخه دوم)، بیرون آمدن مردگان از قبرها به صورت پراکنده، دسته‏بندی گروه‏های مختلف مردم، حرکت به سوی محکمه الهی، اجتماع اوّلین و آخرین در صحنه محشر.

۳. هنگام حضور در محشر: نخستین صحنه روز جزا، آشکار شدن باطن نیکوکاران و تبهکاران است. نیکوکاران با چهره‏هایی نورانی، خندان، شاداب و زیبا، در آرامش کامل و بدون کمترین اضطراب، سوار بر مرکب، در پرتو نور خود، حرکت می‏کنند و در صحنه محشر حاضر می‏شوند.

به عکس، تبهکاران با چهره‏ای ظلمانی و زشت، ترش‏رو، مضطرب و افسرده، سرگردان و حیران و گریزان از نزدیکان، محشور می‏شوند.

۴. هنگام تشکیل دادگاه قیامت: برجسته‏ترین صحنه‏های فرمان‏روایی الهی برای