ابراهیم و هود و یا بخشى از سوره به آن اختصاص دارد، مانند بقره ویا آن نام، فقط در آن سوره آمده است، مانند آل عمران.

بر این اساس، دلیلی برای توقیفى بودن نام سوره‏ها به معناى وحیانى بودن آنها، وجود ندارد. از این رو، در مصحف‏هاى اوّلیه، نام سوره‏ها را ثبت نکرده‏اند و یا در حاشیه آن نوشته‏اند تا از کلام خدا، متمایز گردد. همچنین دلیلی برای توقیفى بودن به معناى حکم تکلیفى و به معناى عدم جواز تعدّى از نام‏هاى مأثور در روایات نبوى، وجود ندارد و فقها به چنین حکمى ملتزم نشده‏اند، افزون بر این که نام تمام سوره‏ها در روایات مأثور از پیامبر صلی الله علیه و آله وجود ندارد.

بنا بر این، مى‏توان گفت این نام‏گذارى به وسیله استعمال پیامبر صلی الله علیه و آله یا اصحاب، در هر سوره وضع تعیّنى پیدا کرده و در هر صورت، در منظر پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است. تعدّد نام‏هاى بعضى سوره‏ها، مؤیّد این مطلب است.

پس از این مقدّمه کلّی در باره نام‏گذاری سوره‏ها، در روایات اهل بیت علیهم السلام نخستین سوره قرآن کریم با این نام‏ها معرّفى شده است: «حمد»،^۱ «فاتحة»،^۲ «فاتحة الکتاب»،^۳ «فاتحة القرآن»،^۴ «اُمّ الکتاب»،^۵ «اُمّ القرآن»^۶ و «السَّبع المثانى».^۷

محمّد بن مسلم مى‏گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: آیا مقصود از (سَبْعاً مِنَ ٱلْمَثانِی)^۸

اجتهادى‏اند و به وسیله اصحاب صورت گرفته‏اند، میان قرآن‏پژوهان، اختلاف نظر وجود دارد. بسیارى از قرآن‏پژوهان پیشین، مانند: طبرى،^۱ شیخ طوسى،^۲ زرکشى،^۳ سیوطى^۴ و از معاصران، افرادى مانند محمّدهادى معرفت،^۵ محمّدباقر حجّتى^۶ و سیّد على کمالى دزفولى^۷ آن را توقیفى دانسته‏اند. برخى دیگر مانند علّامه طباطبایى،^۸ جوادى آملى^۹ و ابن عاشور،^۱۰ توقیفى بودن نام سوره‏های قرآن را قبول ندارند.

هیچ دلیل آشکارى وجود ندارد که نشان دهد پیامبر صلی الله علیه و آله یا صحابیان کار نام‏گذاری سوره‏ها را انجام داده‏اند امّا نام‏ها متناسب با فرهنگ نام‏گذارى زمان پیامبر صلی الله علیه و آله هستند و از ملاک واحدى برخوردار نیستند و در عین حال، نشان مى‏دهند که از علم به قرآن برخاسته‏‏اند. بر اساس نام‏هاى موجود در روایات و آثار، اکثر آنها در صدر سوره (آیه اوّل و بعضى آیه دوم) وجود دارند که یا حروف مقطّعه هستند یا واژه‏اى در آیه و یا عبارتى اسمى یا فعلى از آغاز آن. بعضى هم وصف آن سوره هستند، مانند فاتحة الکتاب، یا نامى است که تمام سوره، به آن اختصاص دارد و در جاى دیگر قرآن نیامده، مانند یوسف، یا نامی است که بیشتر سوره، به آن اختصاص دارد، گرچه در جاى دیگر قرآن آمده باشد، مانند