تعبیر قرآنی سوم برای دعوت به این مسئولیت سخن از حمایت مالی از خویشان است و جالب است که این تعبیر بیش از دو تعبیر قبلی تکرار شده است و نیمی از آیات بحث ما را به خود اختصاص داده است.^۱

در یکی از پرتأکیدترین این آیات می‏خوانیم: (إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسانِ وَإِیتاءِ ذِی الْقُرْبی؛^۲ در حقیقت، خدا به دادگری و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می‏دهد).

خداوند در این آیه از سه تأکید استفاده کرده است: «إنَّ» که از حروف تأکید است، تصریح به امر و فرمان (یأمر) و ذکر نام جلاله (الله). افزون بر اینها، سفارش به ایتاءِ ذی القربی بعد از ذکر مطلق احسان (که شامل ایتاء ذی القربی هم می‏شود) نوعی تأکید و نشانگر جایگاه ویژه این جامعه کوچک (جامعه فامیلی) و نیز اهمیت کمک‏های مالی به خویشان است.^۳

شاید این تأکید قرآن از آن روست که اگر هر فامیلی به نیازمندان خودش رسیدگی کند کمتر نیازمندی در جامعه باقی خواهد ماند چون کمک‏های فامیلی همیشه از کیفیت و کمیت کارسازتری برخوردار است. همچنین این کمک‏ها تا حل مشکل تداوم خواهند یافت و اعضای فامیل معمولاً مسئولانه‏تر اقدام خواهند کرد و دیگر امکانات غیرمادی را نیز به خدمت خواهند گرفت.

نکته دیگری که در این زمینه از نگاه وحیانی مطرح می‏شود این است که حق انفاق خویشاوندی چنان مستحکم است که با گناه، رفتار ناپسند، تفاوت نگرش سیاسی و... ساقط نمی‏شود و حتی با وجود این مسائل نیز شخص باید از حمایت مالی دیگر اعضای فامیل برخوردار باشد و چه‎بسا همین کمک‏ها اهرمی نرم برای بازگشت و اصلاح رفتارهای ناپسند باشد.^۴

انجام این مسئولیت می‏تواند به صورت فردی و گروهی انجام شود. به عنوان نمونه برای اقدام گروهی چه خوب است صندوقی با عنوان «ذاالقربی» در هر خانواده‏ تأسیس شود و از راه وقف منابع مالی دائم برای آن تعریف گردد تا به پرداخت وام‏های بلاعوض ـ برای امر ازدواج، تهیه جهزیه، تولد فرزند، فوت عزیزان، حوادث غیرمنتظره و... ـ بپردازد.

نکته دیگر اینکه در این آیه و آیات مشابه، سخن از خویشاوند فقیر نیست یعنی مسئولیت احسان به خویشاوند، مشروط به فقر او نیست بلکه صرف وجود پیوند خویشاوندی کفایت می‏کند بنابراین حتی کسانی که نیاز مالی هم ندارند باید از هدایا و توجهات ما بی‏بهره نمانند تا محبت و پیوندهای خانوادگی محکم و پایدار شوند گرچه بستگان نیازمندان در اولویت هستند و حق بیشتری دارند.

تعبیر دیگر قرآن برای سفارش به این مسئولیت، سخن از لزوم احسان به خویشاوندن است. خداوند در این‏باره می‏فرماید: (وَبِالْوالِدَینِ إِحْساناً وَبِذِی الْقُرْبی؛^۱ و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان).

در این دو آیه بر جایگاه ویژه والدین در مسئولیت احسان به خویشان تأکید شده است یعنی در میان خویشان والدین در صدر قرار دارند. راز این تأکید خاص نیز به حق مضاعفی باز می‏گردد که والدین بر ما دارند؛ چراکه اصل و ریشه ما هستند، دشواری‏های فراوانی را برای رشد و بالندگی ما متحمل شده‏اند، با عشق و محبت تمام نیازهای ما را تأمین کرده‏اند و برای رفاه ما از رفاه خود گذشته‏اند؛ از دیگر سو با تشکیل خانواده از سوی فرزندان، ارتباط عاطفی آنان با پدر و مادر کاهش می‎یابد و ازاین‎رو در معرض فراموشی هستند.

«احسان» در اینجا معنای وسیعی دارد و از رفتار اخلاقی و عاطفی، نظیر با ادب و فروتن بودن، احترام کردن و با گشاده رویی رفتار کردن، تا کمک مالی پسندیده و همراه احترام و بدون چشم‏داشت را شامل می‏شود. همچنین استفاده از حرف باء برای واژه احسان برای نشان دادن لزوم تداوم و استمرار است.^۲