403
حديث اسلامي؛ خاستگاه‌ها و سير تطوّر

پيامبر دوباره مي‏گويد: «آيا او (يا. آن) واقعاً خوب است؟» ما قبلاً با اين واژه‏ها در گونة (ب) آشنا شديم، امّا اينجا قبل از بند ۷ است. در مجموع ۹ تا ۱۱ متني تقريباً مشابه با متن گروه دوم مدني داشتند، همراه با چندين ويژگي که به گونة (ط) مربوط است.
بنابراين، شواهدِ روايت در گروه مصري اجازه مي‏دهد که آن را متني بينابين دو گروه اول و دوم مدني بدانيم و همين امر منشأ بسيار قديمي آن را اثبات مي‏کند. مي‏توان گونه‏هاي روايات را به صورت زير تقسيم‏بندي کرد:

در تبيين تلاش لغوي و تاريخيمان در باب روايت مورد بحث، به دو نکته بايد توجه کرد. نخست اين که آيا خير مي‏تواند شر به بار آورَد (بند ۷). دومين نکته فهم عبارت «آکلة الخضر» (بند ۹) است.


حديث اسلامي؛ خاستگاه‌ها و سير تطوّر
402

بعد مالک بن أنس (متوفاي ۷۹۵ م). برعکس در گونه «ط»، پس از خُدري، عِياد بن عبد‌اللّه‏ قرار دارد. اين ترتيب در گروه چهارم نيز عيناً وجود دارد، جز آن که ادامة سند در گونه «ط» متفاوت است. ابتدا ابن‌عَجلان، سپس سُفيان، که پيدا کردن ردپايي از هر يک از اين دو مشکل است.۱ ممکن است کسي فکر کند که سند گونة (ط) مشکوک است. در ترتيب متن (ط) هم چندين بي‌نظمي وجود دارد که ظاهراً اين مسئله را تأييد مي‏کند که اين گونه، فاقد اعتبار ديگر گونه‏هاست. گرچه متن (ط) در چندين نکته با گروه چهارم مشترک است، امّا شواهد اين متن، آن را بيشتر به گروه سوم يعني به «گروه دوم مدني» نزديک مي‏سازد.
سرانجام به گروه چهارم مي‏رسيم که ترکيبي از گونه‏هاي (د، ه) است و آشکارا سندي مصري دارد. پس از خُدري، عياد بن عبد‌اللّه‏ بن سعد أبي‌السرح الفهري است که در سند (ط) هم بود. او پسر دومين حاکم مصر است، که در سال ۶۵۷ [ميلادي] درگذشت. سال وفات عياد را ابن‌سعد بيان نکرده است.۲ پس از او سعد بن أبي‌سعيد مُقبري که ابن‌سعد دربار? او اظهارنظري بسيار مختصر ارائه مي‏کند،۳ و نهايتاً محدّث و فقيه مشهور مصري ليث بن سعد (متوفاي ۷۸۰ ميلادي).۴
ساختار متن دو گونه اين «گروه مصري» تا حدودي شبيه ساختار متن گروه اول مدني («ب» و «ل») است. در بند ۴ آن آمده است که پيامبر پس از شنيدن سؤال «به مدت يک ساعت» سکوت کرد. در ادامه موضوع وحي مطرح نمي‏شود و بند ۵ هم وجود ندارد. با اين همه، مهم‏ترين ويژگي [اين گروه] از اين قرار است: در بند ۷

1.. [براي محمّد بن عَجلان که در سال ۱۴۸ يا ۱۴۹ درگذشته است نک. ابن‌حجر، تهذيب، ج ۹، ص ۳۴۱ ـ ۳۴۲؛ براي سفيان بن عُيَينة (متوفاي ۱۹۸ ق) نک. همو، ج ۴، ص ۱۱۷ ـ ۱۲۲. يک شکل از گونه «ط» در مسند حُمَيدي هم وجود دارد (بيروت، ۱۴۰۹ ق / ۱۹۸۸ م)، ج ۲، ص ۳۲۵ ـ ۳۲۶. (هارالد موتسکي)]

2.. ابن‌سعد، ج ۵، ص ۱۹۸. [به گفتة ابن‌حجر در تقريب، وي در آغاز سال ۱۰۰ هجري درگذشته است. نک. به حاشية ابن‌حجر، تهذيب، ج ۸، ص ۲۰۱ (هارالد موتسکى)]

3.. ابن‌سعد، ج ۵، ص ۱۹۸.

4.. نک. ابن‌خلکان، وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان، (بولاق، ۱۲۹۹ ق)، شمارة ۵۵۹.

  • نام منبع :
    حديث اسلامي؛ خاستگاه‌ها و سير تطوّر
    سایر پدیدآورندگان :
    مرتضي كريمي نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4450
صفحه از 534
پرینت  ارسال به