از امام کاظم علیه السلام که در پاسخ به پرسش از پایین‌ترین مرتبه معرفت، فرمودند:

۰.فَقَالَ الْإِقْرَارُ بِأَنَّهُ لا إِلَهَ غَیْرُهُ وَلا شِبْهَ لَهُ وَلا نَظِیرَ وَأَنَّهُ قَدِیمٌ مُثْبَتٌ مَوْجُودٌ غَیْرُ فَقِیدٍ وَأَنَّهُ‏ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ.^۱

پیداست در این انگاره، اثبات خداوند و این‌که نظیر و شبیهی ندارد، پایین‌ترین سطح معرفت به شمار آمده است. شیخ صدوق بلافاصله بعد از اثبات عملی و نظری امکانِ دست‌یابی به معرفة اللّه از طریق عقل و نظر، در حدّ نفی تعطیل و نفی تشبیه و بیان این‌که این حد از معرفت، «ادنی المعرفة» است، معرفة اللّهِ باللّه را به‌عنوان معرفت کامل‌تر معرفی می‌کند:

عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: قُلْتُ لأَبِی عَبْدِ اللّه علیه السلام إِنِّی نَاظَرْتُ قَوْماً فَقُلْتُ لَهُمْ إِنَّ اللّه أَجَلُّ وَأَکْرَمُ مِنْ أَنْ یُعْرَفَ بِخَلْقِهِ بَلِ الْعِبَادُ یُعْرَفُونَ بِاللّه‏. فَقَالَ: رَحِمَکَ اللّه.^۲

همچنین در روایتی، فردی از امام علی علیه السلام می‌پرسد شما خداوند را به پیامبر‌ شناختی یا محمد صلی الله علیه و اله و سلم را به خداوند شناختی؟ و حضرت پاسخ دادند:

۰.فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام مَا عَرَفْتُ اللّه بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و اله وَلَکِنْ عَرَفْتُ مُحَمَّداً بِاللّه عَزَّوَ جَلَّ حِینَ خَلَقَهُ وَأَحْدَثَ فِیهِ الْحُدُودَ مِنْ طُولٍ وَعَرْضٍ فَعَرَفْتُ أَنَّهُ مُدَبَّرٌ مَصْنُوعٌ بِاسْتِدلالٍ وَإِلْهَامٍ مِنْهُ وَإِرَادَةٍ کَمَا أَلْهَمَ الْمَلائِکَةَ طَاعَتَهُ وَعَرَّفَهُمْ نَفْسَهُ بِلا شِبْهٍ وَلا کَیْف‏.^۳

مخلوقات است، همان‌طور که با عقل، معرفت و شناخت خداوند محقق می‌شود:

۰.بِصُنع اللّه یُسْتَدَلُّ عَلَیْهِ وَبِالْعُقُولِ یُعْتَقَدُ مَعْرِفَتُهُ وَبِالْفِطْرَةِ تَثْبُتُ حُجَّتُهُ.^۱

شیخ صدوق، کتاب التوحید را در مراتب سه‌گانه توحید در ذات، توحید در صفات و توحید در افعال، با ذکر روایات مختلف پی گرفته است. بسیاری از روایات ابواب نفی تجسیم، نفی تشبیه و نفی رؤیت بصری که شیخ صدوق از ائمه علیهم السلام نقل می‌کند، مبتنی بر استدلال عقلی‌اند؛ مانند روایت یونس بن ظبیان که اندیشه «جسمٌ لا کالاجسام» هشام بن حکم را به عرض امام صادق علیه السلام می‌رساند و حضرت با استدلال عقلی آن ‌را انکار و این چنین پاسخ دادند:

۰.فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللّه علیهم السلام: وَیْلَهُ! أَ مَا عَلِمَ أَنَّ الْجِسْمَ مَحْدُودٌ مُتَنَاهٍ وَالصُّورَةَ مَحْدُودَةٌ مُتَنَاهِیَةٌ؟ فَإِذَا احْتَمَلَ الْحَدَّ احْتَمَلَ الزِّیَادَةَ وَالنُّقْصَانَ وَإِذَا احْتَمَلَ الزِّیَادَةَ وَالنُّقْصَانَ کَانَ مَخْلُوقاً.^۲

صدوق روایات مربوط به جواز اطلاق «شیء» بر خداوند را نقل کرده و در واقع، امکان عقل و استدلال عقلی بر اثبات خداوند و نفی تجسیم و تشبیه را تصریح کرده است.^۳ او سپس عنوان می‌کند این معرفة اللّه که از طریق عقل حاصل می‌آید، پایین‌ترین مرتبه معرفت (ادنی المعرفة) به خداوند متعال است؛^۴ مانند روایت ذیل