مهارت بهره‏مندی از جوانی

الف ـ خودشناسى

نخستین گامی که یک جوان برمی‏دارد در جهت خودشناسی است. دستیابی به هویت و شناخت ویژگی‏های درونی لازمه خودشناسی است. از این رو، اگر جوان خویشتن خویش را بشناسد، به بالاترین شناخت‏ها و بالاترین مراتب دانش دست خواهد یافت. امام علی علیه السلام در این باره می‏فرماید:

مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَدِ انتَهى إلى غایةِ کُلِّ مَعرِفَةٍ وعِلمٍ.^۱

۰.آن که خود را بشناسد، به بالاترین قلّه دانش و معرفت، رسیده است.

شناخت خود، راهی است به سوی شناخت خدا که بالاترین مرتبه از مراتب شناخت است. امام علی علیه السلام می‏فرماید:

مَن عَرَفَ نَفسَهُ عَرَفَ رَبَّهُ.^۲

۰.آن که خودش را شناخت، پروردگارش را شناخته است.

ب ـ غنیمت‏ شمردن فرصت‌ها

آموزه‌های دین، بر بهره‏ گیری از فرصت‏ها و مغتنم شمردن لحظه‏لحظه زندگی، هماره تأکید کرده‌اند. در این میان، جوانی سهم ارزشمند هر فرد از زندگی است که باید به‏خوبی قدر آن را بداند و بیشترین بهره را از آن ببرد. امام على علیه السلام در تفسیر آیه ۷۷ سوره قصص (وَ لاَ تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا) (و سهم خود را از دنیا فراموش مکن)، می‏فرماید:

لاتَنسَ صِحَّتَکَ و قُوَّتَکَ وَ فَراغَکَ و شَبابَکَ و نَشاطَکَ أن تَطلُبَ بِهَا الآخِرَةَ.^۳

۰.سلامت، توانایى، فرصت، جوانى و شادابى‏ات را فراموش مکن، تا با آنها آخرت را به دست آورى.

و ـ پیچیدگی شناختی عاطفی

رشد شناختی با انتقال به بزرگسالی که جوانی دروازه ورود آن است، تغییر می‏‏کند و ساختار متفاوتی می‏یابد. نوجوانان در «دنیای احتمالات» عمل می‏‏کنند. بزرگسالی پیشروی از «تفکر فرضی» به «تفکر عملگرایانه» است؛ نوعی پیشرفت ساختاری که در آن، منطق، ابزاری برای حلّ کردن مسائل دنیای عملی می‏شود. جوانان در ترکیب کردن شناخت با هیجان ماهرتر می‏شوند و در انجام دادن این کار بار دیگر به ناهمخوانی‏ها معنا می‏دهند. افراد از نوجوانی تا میانسالی، از نظر پیچیدگی شناختی عاطفی (آگاهی از احساس‏های مثبت و منفی و هماهنگ کردن آنها در ساختاری پیچیده و منظم) پیشرفت می‏‏کنند. برای مثال، یک فرد ۳۴ ساله هنگام توصیف خودش، نقش‏ها، صفات، و هیجان‏های مختلف را در این تصویر منسجم چنین ترکیب کرد: «با تولد نخستین فرزندمان، احساس کردم بیش از گذشته خشنود هستم؛ با این حال مجبور بودم با مشکلاتی مبارزه کنم. شعف من با نگرانی درباره برآوردن تمام مسئولیت‏هایی که دارم تعدیل می‏شود و در عین حال خود را به صورت آدمی می‏بینم که نیازها و تمایلاتی دارد».

پیچیدگی‏های شناختی عاطفی، آگاهی فرد را در باره دیدگاه‏ها و انگیزه‏های خودش و دیگران بالا می‏برد؛ به‏طوری که لابووی ویف خاطرنشان می‌سازد، این نوع پیچیدگی، جنبه مهم هوش هیجانی بزرگسالان است. افرادی که از لحاظ پیچیدگی شناختی ـ عاطفی در سطح بالا هستند، رویدادها و مردم را به صورت آزادمنشانه و بی‏تعصب در نظر می‏گیرند. در ضمن، چون پیچیدگی شناختی ـ عاطفی، پذیرفتن احساس‏های مثبت و منفی و معنا دادن به آنها را شامل می‏شود، به افراد کمک می‏‏کند تا هیجان شدید را تنظیم کنند و از این رو درباره مسائل دنیای عملی، حتّی آنها که سرشار از اطلاعات منفی هستند، به صورت منطقی فکر کنند.^۱