مسعودى است، ولى كتاب مروج الذهب ـ اگرچه قراين شايان توجه و اطمينان آورى دارد ـ ، ^۱ گويا تحت فشار خاصّ محيط آن روز، نوشته شده و مؤلّف از سرِ تقيّه، كتاب را به سبك و سياق اهل سنّت، تأليف كرده است. ^۲
ديدگاه دوم، مسعودى را بر مذهب اهل سنّت و دست بالا، شيعه به معناى عامّ آن مى داند. همانند برخى از مصادر اهل سنّت، ^۳ گروهى از رجال شناسان امامى نيز ـ مانند: آقا محمّد على فرزند وحيد بهبهانى و صاحب كتاب مقامع الفضل ^۴ و معاصرانى چون محمّد جواد شبيرى زنجانى ـ ، ^۵ اين ديدگاه را درست مى دانند.

تأليفات

مسعودى در زمينه تاريخ، جغرافيا و نجوم، كتاب تأليف كرد. وى در مقدّمه كتاب التنبيه و الإشراف، به برخى از كتاب هاى خود و ترتيب و ارتباط مباحث آنها، اشاره كرده است. ^۶
آثار ناياب: ۱ . المقالات فى الاُصول و الديانات، ۲ . الزلف، ۳ . الاستبصار، ۴ . سرّ الحياة، ۵ . نشر الأسرار، ۶ . الصفوة فى الإمامة، ۷ . الفهرست. ^۷
آثار چاپى: ۸ . أخبار الزمان، ۹ . إثبات الوصية لِعلىّ بن أبى طالب، ۱۰ . مروج الذهب و معادن الجوهر، ۱۱ . التنبيه و الإشراف.

۲۵ . ابن ابى زينب نعمانى كاتب (م ۳۴۲ ق)

محمّد بن ابراهيم بن جعفر، مكنّا به ابو عبد اللّه ، ملقّب به كاتب و معروف به

فاضل»، ^۱ ستوده اند. مسعودى از مشايخ حديث ابن ابى زينب نعمانى در كتاب الغيبة ^۲ و شيخ اجازه ابو مفضّل شيبانى است. ^۳ با اين حال، مذهب مسعودى روشن نيست. آيا وى شيعه بوده يا سنّى و اگر شيعه بوده، بر مذهب امامى بوده يا شيعه به معناى عام؟ در اين باره، دو ديدگاه ديده مى شود. ديدگاه نخست ـ كه گويا پرطرفدار نيز است ـ وى را امامى مى داند. ابن ادريس حلّى (م ۵۷۸ ق)، ^۴ ابن طاووس ^۵ و محدّث نورى (م ۱۳۲۰ ق) ^۶ اين گونه انديشيده اند. قرينه بر اين قول، سكوت نخستين مصادر رجالى و كتاب شناسى اماميه درباره مذهب مسعودى را مى توان قرينه اين ديدگاه شمرد؛ چرا كه اين منابع، به قصد معرّفى كتاب ها، مؤلّفان و رجال اماميه تأليف شده اند، پس صرف نام بردنشان از كسى، به معناى امامى بودن او تواند بود. در ميان چنين منابعى، فهرست نجاشى را در اين ويژگى، برجسته تر بايد شمرد؛ زيرا وى معمولاً به مذهب افراد منحرف اشاره مى كند و از ديگر سو، نزديك ترين كتاب شناس به عصرمسعودى، و آگاه ترين و خبره ترين رجالى نيز شناخته مى شود. پس سكوت وى، مى تواند قرينه اى قوى بر تشيّع امامى مسعودى باشد. ^۷ چنين نگرشى، در استدلال هاى محمّد باقر مجلسى نيز درباره مذهب ديگر افراد مشكوك، ديده مى شود. محدّث نورى افزون بر آنچه گذشت، به شواهدى در كتاب مروج الذهب، و إثبات الوصية ى مسعودى؛ بويژه إثبات الوصية، اشاره كرده است. به عقيده محدّث نورى، كتاب اثبات الوصية به تنهايى، دليلى روشن و انكارناپذير بر تشيّع امامى