زيد بن على عليه السلام ، ۲۷ . كتاب فى عبد المطّلب و عبد اللّه و أبى طالب و آمنة بنت وهب.
ب ـ كتاب هايى كه ناياب اند، ولى مطالبشان، در منابع بعدى منعكس شده است:
۲۸ . مدينة العلم، ۲۹ . المرشد، ۳۰ . النبوّة، ۳۱ . مولد أمير المؤمنين عليه السلام ، ۳۲ . زهد مولانا على عليه السلام ، ۳۳ . المعراج، ۳۴ . أخبار الزهراء فاطمة عليهاالسلام، ۳۵ . الفِرَق.
مدينة العلم، بزرگ تر از كتاب من لا يحضره الفقيه بود ^۱ و به قولى، شش جزء بيش از آن داشت. و در ده جزء سامان يافته بود. ^۲ اين كتاب تا سده دهم نيز در دسترس بود. ابن طاووس ^۳ و ـ بر پايه برخى گزارش ها ـ يوسف بن حاتم شامى شاگرد محقّق حلّى (م ۶۷۶ ق) در كتاب الدرّ النظيم فى مناقب الأئمه اللهاميم، ^۴ علّامه حلى (م ۷۲۶ ق) در كتاب منتهى المطلب ^۵ و شهيد اوّل (م ۷۵۳ ق) در كتاب ذكرى الشيعة، از كتاب مدينة العلم صدوق نقل كرده اند. ^۶ شيخ حسين عبد الصمد (م ۹۸۴ ق) پدر شيخ بهايى (م ۱۰۳۱ ق)، مدينة العلم را كتاب پنجم از اصول و كتاب هاى معتبر شيعه ذكر كرده است. ^۷ ظاهر عبارت شهيد و شيخ عبد الصمد، گوياى آن است كه آنها كتاب ياد شده را در اختيار داشته اند. مدينة العلم در سده يازدهم، گم شده پنداشته شد و محمّد باقر مجلسى (م ۱۱۱۱ ق) تلاش كرد تا نسخه اى از آن را پيدا كند؛ ولى موفّق نشد . ^۸ مدينة العلم با واسطه ، از مصادر وسائل الشيعة ، ^۹ بحار الأنوار ^۱۰ و

«صدوق» را ـ كه رساترين كلمه در بيان امانتدارى است ـ براى محدّث ياد شده به كار برد. ^۱

تأليفات

شيخ صدوق پر تأليف بود و در مصادر، نزديك به سيصد اثر براى او ذكر شده است. ^۲ او خود، در كتاب من لا يحضره الفقيه ـ كه گويا در شمار آخرين تأليفات اوست ـ ، به عدد ۲۴۵ كتاب كه تا آن زمان نگاشته بود، اشاره كرده است. ^۳ او در زمينه هاى گوناگونى قلم زد: فقه، فلسفه احكام و حكمت ها و فوايد تشريع، كلام، غيبت امام عصر (عج)، فضايل و مناقب، تاريخ، اخلاق و آداب، دعا و زيارت، رجال، فقه الحديث و مصطلح الحديث.
الف ـ آثار ناياب: بيش از سه چهارم كتاب هاى شيخ صدوق، ناياب اند: از آن جمله، بيش از هشتاد كتاب فقهى، و افزون بر آنها:
۱ . المصابيح، شامل پانزده مصباح كه هر كدام، به معرّفى راويان يكى از دوازده امام عليهم السلام و حضرت فاطمه عليهاالسلاماختصاص دارد و دو مصباح نيز به راويان مرد و زن از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، ۲ . المعرفة برجال البرقى، ۳ . الرجال المختارين من أصحاب النبى صلى الله عليه و آله ، ۴ . الزهد، در يازده كتاب به تعداد ائمه عليهم السلام غير از امام عصر(عج)، ۵ . إثبات الوصية لِعلىّ عليه السلام ، ۶ ـ ۱۰. پنج كتاب با عنوان مجلس در موضوع امامت، ۱۱ . إثبات النصّ على الأئمه (نصوص الأئمه) عليهم السلام ، ۱۲ . دلائل الأئمة و معجزاتهم، ۱۳ . الروضة فى الفضائل، ۱۴ . فضائل جعفر الطيّار، ۱۵ . المدينة و زيارة قبر النبى و الأئمة عليهم السلام ، ۱۶ . زيارة قبور الأئمة عليهم السلام ، ۱۷ . الغيبة، ۱۸ . علامات آخر الزمان، ۱۹ . مقتل الحسين عليه السلام ، ۲۰ . الجمل، ۲۱ . التاريخ، ۲۲ . أخبار أبى ذر، ۲۳ . أخبار سلمان، ۲۴ . جامع أخبار عبد العظيم الحسنى، ۲۵ . تفسير القرآن، ۲۶ . كتاب فى