مذهبِ مخالف با او گزارش شده باشد)، از روش علمىِ تحليل تاريخ، به دور است».
ب. سيّد فخّار در كتاب خود، از روايت‏هايى كه در سند آنها گسستگى وجود دارد يا برخى از راويانِ آنها ناشناخته‏اند، بارها بهره گرفته است.^۱برخى از اين روايات، به بيان مناقب حضرت ابو طالب عليه السلام مى‏پردازند^۲و برخى ديگر، بيانگر رخدادى تاريخى‏اند.^۳
از استفاده فخّار از روايات مرفوع در گستره مناقب مى‏توان اين گونه برداشت كرد كه از نگاه وى آن گاه كه بزرگى و مناقب والاى يك شخصيت، از راه دلايل قطعى و استوار به اثبات رسيد، مانعى نيست اگر براى اثبات برخى فضايل جزيى‏تر وى، به رواياتى كه برخى راويان آن، شناخته شده نيستند يا در سند آن گسستگى به چشم مى‏خورد، چنگ زد. چنان كه در باره حضرت ابو طالب عليه السلام ، نخست با بهره‏گيرى از دلايل قطعى (مانند: اجماع اهل بيت عليهم السلام و احاديث معتبر فراوان)، جايگاه والا و ايمان استوار آن بزرگوار را به اثبات رسانده و سپس در دنباله بحث، براى استوارىِ بيشتر ديدگاه خود، روايات مرفوع را نيز به كمك آورده است.
امّا در گستره رخدادهاى تاريخى، مى‏توان گفت كه از نگاه وى بهره‏گيرى از گزارش‏هايى كه مرفوع يا مرسل‏اند يا در سند آنها راوىِ ناشناخته ديده مى‏شود، به خودى خود، نكته‏اى منفى به شمار نمى‏آيد؛ زيرا چنان كه مى‏دانيم، بسيارى از رخدادهاى تاريخى، از راه همين گونه گزارش‏ها براى ما به اثبات رسيده‏اند. روش هيچ يك از تاريخ‏نگاران سده‏هاى نخست نيز كنار نهادن همه اين گونه گزارش‏ها نبوده است. آنان تنها آن گاه به اين روايات (به جهت ارسال يا ناشناخته بودن برخى راويان) خرده مى‏گرفتند كه مى‏ديدند با گزارش‏هايى ديگر - كه پذيرش آنها به جهت بيشتر بودن نقل‏ها يا شناخته شده‏تر بودن راويان آنها به حقيقت نزديك‏تر است - ناسازگارند.
امّا آن گاه كه همه يا بخشى از مضمون اين روايات، در ميان گزارش‏هاى معتبر و فراوان ديگر به چشم مى‏خورد، دليلى نمى‏ديدند كه خود را از آنها بى بهره سازند.
ج. وى در دو جايگاه، به هنگام گزارش سند روايتى، آن گاه كه به نام حسن بن محمّد بن جمهور

۲. توجّه به نقد لغوىِ روايت،
۳. بررسى اين كه راويان روايت، تا چه اندازه از مضمون آن سود مى‏برده‏اند . به سخن روشن‏تر، توجّه به اين كه آيا راويان، انگيزه‏اى براى برساختن آن حديث داشته‏اند يا نه .
۴. بررسى ميزان راستگويى و شايستگىِ اخلاقى راويان حديث،
۵ . توجّه به قراين تاريخى، بويژه زمان روايت و امكان صدور روايت در آن هنگام.

چند نكته‏

الف. سيّد فخّار در بررسى تاريخى خود در باره ايمان حضرت ابو طالب عليه السلام ، به شعرهاى ايشان در ستايش از پيامبر صلى اللّه عليه و آله ^۱ و يا اشعارى كه به روشنى، نشانگر ايمان ايشان به توحيد خداوند، معاد و بنيان‏هاى اعتقادى اسلام است، توجّه فراوان دارد.^۲ وى همچنين پشتيبانى‏هاى فراوان حضرت ابو طالب عليه السلام را از پيامبر صلى اللّه عليه و آله جز با فرض پذيرش ايمان وى قابل توجيه نمى‏داند.^۳ نيز با توجّه به آوردن اظهار نظر برخى بزرگان، مانند ابو العباس مبرّد - كه حضرت ابو طالب عليه السلام را مؤمن مى‏دانسته‏اند - ،^۴به نظر مى‏آيد كه وى در اين جا شيوه گردآورى قراين را برگزيده است.
شايد بتوان اين نكته را چونان قاعده‏اى در روش ارزيابىِ گزارش‏هاى تاريخى از نگاه فخّار، به او نسبت داد و گفت: «از نگاه وى، در بررسى گزارش‏هاى تاريخى يا تحليل يك شخصيت تاريخى، بايد به قراين موجود - كه به گونه‏اى، بُعدى از ابعاد شخصيت او را مى‏نمايانند - ، توجّه كرد. از اين رو، تنها بسنده كردن به روايت‏هاى در باره وى (بويژه آن گاه كه تنها از سوى يك فرقه يا