عنوان
متن
خدمات الکترونیکی
» خدمات
» محصولات پژوهشگاه
» پست الکترونیک
» بانک پژوهشگران
» پایگاه های وابسته
» پایگاه حدیث نت
» پایگاه دانشگاه قرآن و حدیث
» پایگاه مرکز آموزش الکترونیک
» پایگاه مؤسسه دارالحدیث
» پایگاه پردیس تهران
اخبار
» پژوهشکده علوم و معارف حديث
» پژوهشکده تفسیر اهل بيت علیهم السلام
» پژوهشکده کلام اهل بيت علیهم السلام
» پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی
» اخبار پژوهشی
پژوهشگاه
» ساختار
» ریاست
» شورای پژوهشگاه
» شورای پژوهشی پژوهشگاه
» حوزه ریاست و روابط عمومی
» معاونت پژوهش
» معاونت اداری مالی
» مدیریت نظارت، طرح و برنامه
» هیئت علمی پژوهشگران
» نمودار سازمانی پژوهشگاه
» معرفی
» معرفی اجمالی
» اساسنامه
» آیین نامه ها
» اهداف
» چشم انداز ده ساله
» بیانیه ماموریت
» بیانیه ارزش ها
فهرست "
اندیشه شناسی محدّثان حلّه
"
پيشگفتار
ضرورت پژوهش در باره حوزه حديثى حلّه و دانشوران آن
در باره اين پژوهش
روش اين پژوهش و گزارشى از فُصول آن
فصل يكم: نگاهى كوتاه به اوضاع فرهنگى - اجتماعى حلّه و تحوّلات سياسى آن
فصل دوم تا چهارم: انديشهشناسى دانشوران حِلّه
فصل پنجم: جريانهاى حديثى در مكتب حلّه
فصل ششم: مكتب حديثى حلّه و ارتباط آن با اهل سنّت
فصل هفتم: مكتب حديثىِ حلّه از نگاه دانشوران
فصل هشتم: نتايج و پيشنهادها
دو نكته
قدردانى و سپاس
سخن پايانى
فصل يكم: نگاهى كوتاه به اوضاع فرهنگى - اجتماعى حِلّه و تحوّلات سياسى آن
الف - جايگاه جغرافيايى شهر حلّه
ب - «حلّه» در لغت
ج - نگاهى گذرا به چگونگى پايهگذارى شهر حلّه و تحوّلات آن تا نيمه سده نهم هجرى
د - نگاهى به اوضاع فرهنگى - اجتماعى حلّه در سدههاى هفتم تا نهم هجرى
۱. تركيب جمعيّتى شهر حلّه
۲. تركيب مذهبى شهر حلّه
۳. مناسبات دانشوران حلّه با حاكمان
ه - عوامل شكوفايى مكتب حلّه
۱. موقعيت جغرافيايى مناسب
۲. پشتيبانىهاى سياسى و اجتماعى حاكمان
۳. دسترس به كتابخانههاى بزرگ بغداد و نگاشتههاى كهن
۴. نبوغ ذاتى برخى برجستگان حلّه
۵ . گونهگونى دانشهاى مكتب حلّه
نقد و اصلاح
و - حلّه، در روايات
فصل دوم: انديشههاى پيروان حلّى مكتب بغداد: بررسى نمونه ابن ادريس
درآمدى براى سه فصل
انديشههاى حديثى ابن ادريس حلّى (۵۴۳ - ۵۹۸ق)
الف - كلّيات
۱. ابن ادريس و انكار حجّيت خبر واحد
۲. ميزان پايبندى ابن ادريس به اين نظريه
۳. پيامدهاى انكار خبر واحد
۴. روايات مورد پذيرش ابن ادريس
يك . اخبار مورد اجماع شيعيان
دو. روايات هماهنگ با دلايل معتبر و علمآور
سه. روايات مستفيض
ب - انديشههاى رجالى ابن ادريس
۱. راويان سنّى مذهب
۲. راويان شيعه غير امامى
۳. راويان ناشناخته
۴. راويان امامىِ مذموم
ج - انديشههاى فقه الحديثى ابن ادريس
۱. مباحث مرتبط با فهم واژگان احاديث
يك. توجّه به ديدگاههاى واژهشناسان
دو. توجّه به خطر تصحيف واژگان حديث
سه. توجّه به ريشه واژگان
چهار. بهرهگيرى از اشعار شاعران
۲. مباحث مرتبط با فهم معناى كلّى حديث
يك. اصالت داشتن حقيقت در سخنانِ شارع
دو. توجّه به عُرف در شناخت مصاديق سخنان شارع
سه. توجّه به نكتههاى بلاغى در فهم احاديث
۳. حلّ تعارض ميان احاديث و راههاى آن
يك. مقدّم بودن جمع ميان دو سوى تعارض بر كنار نهادن يك دسته
دو. رجوع به مُرجّحات
- تأييد دلايل
- موافقت داشتن روايت با اصول مذهب
- اظهر و اشهر بودن روايت
- فراوانى روايات و عادلتر بودن راوى آن
د - نقد حديث در انديشه ابن ادريس
نقد و اصلاح
ه - ارزيابى اعتبار حديث از نگاه ابن ادريس
۱. مكاتبهاى بودن روايت
۲. يادكرد حديث در باب «النوادر»
۳. حديث «صحيح» و «ضعيف»
فصل سوم: انديشههاى حديثگرا
درآمد
يك. يحيى بن حسن حلّى (ابن بطريق حلّى) (۵۲۳ - ۶۰۰ق)
الف - كلّيات
ب - انديشههاى فقه الحديثى
نقد حديث در نگاه ابن بطريق
چند نكته در باره چگونگى تفسير احاديث
ج - روايات معتبر از نگاه ابن بطريق
د. ديدگاه ابن بطريق در باره برخى فرقهها
دو. ورّام بن ابى فراس (... - ۶۰۵ق)
كلّياتى در باره روش حديثى وى
الف - اندك بودن توضيحات نويسنده
ب - گزارش سخنان غير معصومان
ج - وجود روايتهاى مُرسل بسيار فراوان
د - نقل روايت از برخى ضعيفان
سه. سيّد فخّار موسوى (م ۶۳۰ق)
ملاكهاى ارزيابى گزارشهاى تاريخى
الف - توجّه به اجماع اهل بيت عليهم السلام يا شيعيان
ب - توجّه به شهرت گزارشهاى تاريخى
نقد حديث
چند نكته
چهار. سيّد على بن طاووس
الف - انديشهشناسى
۱. انديشههاى رجالى سيّد
يك. نگاه سيّد به دانش رجال
دو. ديدگاه سيّد در باره مفهوم وثاقت
سه . فرآيند تضعيف و راويان ضعيف
چهار. روايات مُرسل ابن ابى عمير
پنج. ديدگاه سيّد در باره ترحّم معصوم
شش. مستندات سيّد در توثيق و تضعيف راويان و تحليل آن
۲. انديشههاى سيّد در گستره مصطلح الحديث
يك. خبر متواتر
دو. نمونههايى از روايات متواتر
سه. خبر واحد
چهار. تعريف برخى اصطلاحات حديثى از نگاه سيّد
- صحيح
- ضعيف
- شاذ
۳. ملاكهاى ارزيابى روايت از نگاه سيّد
يك. ملاكهاى پذيرش يا ردّ روايات
- ارزيابى مصدرى روايات
- ارزيابى بر پايه شهرت راوى مشهور حديث يا مصنّف آن
- عمل به اخبار «من بلغ» در روايات ثواب و عقاب اعمال
دو. سيّد ابن طاووس و تعارض احاديث
- پايبندى به قاعده «الجمع مهما أمكن أولى من الطرح»
- ترجيح روايتى بر روايت ديگر
- تخيير
سه. ملاكهاى سيّد در نقد حديث
- ناسازگارى با قرآن
- ناسازگارى با جايگاه والا و عصمت رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله و ديگر پيامبران الهى
- ناسازگارى با ديگر احاديث اهل سنّت
- ناسازگارى با روايتهاى رسيده از اهل بيت عليهم السلام
- عقل
يك نمونه منحصر به فرد
ب - فوايد و امتيازهاى نگاشتههاى ابن طاووس
۱. فوايد رجالى
يك. علّو اِسناد
دو. گسترش دامنه روايات معتبر
سه . كمك به بازشناسى منابع روايات موجود
۲. فوايد تاريخ حديثى
۳. فوايد حوزه دعا نگارى
يك. نقل منحصر به فرد برخى دعاها
دو. همراهى گزارش دعا با توجّه دادن به مضامين آن
۴ . انشاى دعا به وسيله ابن طاووس
۵ . تلاش براى حلّ ناسازگارىهاى احتمالى برخى دعاها با احاديث يا باورهاى اسلامى
۶. برخى فوايد ديگر
فصل چهارم: انديشههاى فقهمحور
درآمد
يك. سيّد احمد بن طاووس (... - ۶۷۳ق)
الف - انديشههاى رجالى
۱. معيارهاى توثيق و تضعيف
راههاى احراز وثاقت يا ضعف
روايات غير معتبر (ضعيف) از نگاه سيّد
۲. راههاى حلّ تعارض ميان جرح و تعديل
دو نكته مهم
ب. ملاكهاى ارزيابى روايت از نگاه سيّد
ج. سيّد ابن طاووس و روايات حوزه مناقب
دو. جعفر بن الحسن الحلّى (محقّق حلّى) (۶۰۲ - ۶۷۶ق)
الف - مفهوم وثاقت و ضعف از نگاه محقّق حلّى
ب - شرطهاى لازم در راوى
۱. ايمان
۲. عدالت
۳ و ۴. بلوغ و عقل
۵ . ضبط
ج - اصطلاحات حديثى از نگاه محقّق حلّى
۱. صحيح
۲ . حَسَن
۳. سليم
۴. ضعيف
۵ . شاذّ
۶. نادر
۷. خبر متواتر
۸ . خبر واحد
۹. حديث مُرسل
د - ملاكهاى ارزيابى و نقد روايت از نگاه محقّق حلّى
دسته اوّل
دسته دوم
دسته سوم
يك. قرائن اعتبار بخشى به روايتها
- اعتبار حديث صحيح
- اعتبار حديث ضعيفى كه اصحاب، بدان عمل كردهاند
- اعتبار حديث ضعيف هماهنگ با اصل
- اعتبار حديث ضعيف هماهنگ با «نظر»
- اعتبار حديث ضعيفى كه مضمون آن در ميان اصحاب، مشهور است
- عمل به روايت ضعيف، در گستره آداب و مستحبّات
- عمل به روايت ضعيفى كه هماهنگ با برخى روايات صحيح است
- استناد به روايات راويان اهل سنّت، در صورت هماهنگى با روايات شيعيان
دو. قرائن عدم اعتبار روايت
- عدم اعتبار روايت ضعيفى كه مؤيّدى ندارد
- عدم وجود روايت در كتابهاى حديثى شناخته شده
سه. حسن بن ابى طالب فاضل آبى (م بعد از ۶۷۲ق)
الف - توجّه به عمل اصحاب
ب - مراسيل ابن ابى عمير و بِزَنطى
ج - پذيرش روايت ضعيف، در صورت هماهنگ بودن با «اصل برائت» يا «ظاهر قرآن»
د - نشانههاى ضعف حديث
ه - كاربرد واژگان «صحيح» ،« ضعيف» و واژههاى همارز آن دو در باره احاديث
و - نگاهى به آنچه گذشت
چهار. حسن بن يوسف بن مطهّر الحلّى (علّامه حلّى) (۶۴۸ - ۷۲۶ق)
الف - علّامه و ارزيابى احاديث در گستره رجال
ب - در گستره اصول فقه
ج - در گستره فقه
۱. عمل اصحاب
۲. هماهنگى با مذهب يا روايتهاى صحيح
۳. هماهنگى حديث با احتياط يا برداشت فقهى علّامه يا آن كه حديث در گستره مستحبّات باشد
۴. نگاهى فراگير به روش علّامه در برابر احاديث ضعيف
فصل پنجم: جريانهاى حديثى در مكتب حلّه
الف - جريان پيرو مكتب بغداد
۱. عدم حجيّت خبر واحد
۲. عدم بحث از مباحث مرتبط با خبر واحد
۳. كافر بودن همه راويان غير امامى
ب - جريان حديث محور
۱. تلاش گسترده براى تدوين جوامع دعايى
۲. حديثگرايى عاقلانه
۳. ارائه برخى مبانى قابل تأمّل در ارزيابى احاديث
يك. ارزيابى مصدرى احاديث
دو. اهمّيت توجّه به اين ملاك در تحليل ميراث حديثى شيعه
سه. ارزيابى مضمونى احاديث
چهار . نگاهى دوباره به تضعيفهاى رجالى
پنج . نقش گسترده و برجسته در حفظ، انتقال و تقويت ميراث حديثى شيعه
ج - جريان حديثى فقهمحور
۱. ويژگىهاى روششناختى
يك. تمركز فراوان بر فقه و اصول و كلام
دو. آغاز تدوين جوامع رجالى
سه. آغاز نگارش كتابهاى جرح و تعديل
چهار. آغاز صحيحنگارى
پنج . ادامه روند «مناقبنگارى» و اثبات امامت امير مؤمنان عليه السلام
شش. رديّه نويسى بر اهل سنّت
۲ . ويژگىهاى انديشهشناختى
يك . جايگزين شدن «عدالت» به جاى «وثاقت»
دو . كنار نهادن روايات راويان ثقه فاسد المذهب و تضعيف آنان
سه . برجسته شدن معيار «عمل اصحاب» در تعامل با روايات ضعيف
چهار . ناسازگارى ميان ديدگاه رجالى و تطبيق فقهى
پنج . تطبيق دوگانه ملاكها در حوزه رجال
- عدم تحليل جرحها و تضعيفها
- بنيانگذارى ديدگاه «توقّف» در ارزيابى شخصيت حديثى راويان و روايتهاى آنان
- كم توجّهى شديد به دانش طبقات و تمييز مشتركات
- تعامل جريانهاى پيشگفته با يكديگر
فصل ششم: مكتب حديثى حلّه و ارتباط آن با اهل سنّت
درآمد
الف - دوره نخست: از پيدايش مكتب حلّه تا روزگار علّامه حلّى
۱. دريافت اجازه روايى از مشايخ اهل سنّت
۲. گسترش مناقب نگارى و مناظرات كلامى براى اثبات حقّانيت تشيّع
۳. توجّه فراوان به فقه مقارن و احاديث فقهى سنّى
ب - پس از روزگار علّامه حلّى
۱. كاهش گسترده گرفتن اجازات از دانشوران سنّى
۲. افول نسبى روند مقابله با اهل تسنّن
۳. كاهش توجّه به فقه مقارن
فصل هفتم: مكتب حديثى حلّه از نگاه دانشوران
درآمد
الف - روزگار اخباريان
۱. نقدهاى مبنايى
نقد نخست: «ظن آور» دانستن احاديث
بررسى اين نقد
نقد دوم. تقسيمبندى چهارگانه احاديث
جمعبندى صاحب «حدائق» از دلايل اخباريان
بررسى اين نقد
اشكال نخست نقد اخباريان
اشكال دوم نقد اخباريان
اشكال سوم نقد اخباريان
اشكال چهارم نقد اخباريان
نقد تحليل اصوليان در باره ضرورت و چرايى پيدايش تقسيم چهارگانه
نقد اول
شواهد از بين نرفتن كامل قرائن
تذكر
پاسخ يك پرسش
نقد دوم
تحليل نهايى در باره زمينههاى پيدايش تقسيم چهارگانه
نخستين نمودهاى دگرگونى بنيادين
نمودِ نخست
نمود دوم
نمود سوم
ارزيابى گزارشها
نكته اول : آغاز تحوّل رجالپژوهى براى خدمت به فقه، با ملاكهاى فقهى
نكته دوم: عدم تفاوت نگاه به دورههاى زندگى راويان فاسد المذهب
نكته سوم: فاصلهگيرى پژوهشهاى رجالى از واقعيات تاريخى - حديثى
نقد سوم. بى اعتبارى بسيارى از روايات
پاسخ اصوليان
بررسى اين پاسخ
سخن نهايى در باره نقد اخباريان
۲. ارزيابىهاى جزيى
يك. ابن ادريس الحلّى
دو. محقّق حلّى
سه. سيّد احمد بن طاووس
چهار. علّامه حلّى
ب . دوران معاصر
۱. سيّد على بن طاووس
يك. نسبت دادن اعمال و آداب به معصوم عليه السلام
نقد اين ديدگاه
دو. تحليل صوفيانه از شهادت سيّد الشهداء عليه السلام
نقد اين ديدگاه
سه. نقل مطالب غير مستند و ناهماهنگ با رفتار امام حسين عليه السلام
چهار. نگارش «الملهوف» در دوران ناپختگى علمى برپايه برخى شواهد
نقد اين ديدگاه
پاسخ به يك توهّم
۲. سيّد احمد بن طاووس و محقّق حلّى
يك. عدم حجّيت مراسيل ابن ابى عمير
بررسى اين نسبت
دو. عدم حجّيت خبر واحد
بررسى اين نسبت
۳. علّامه حلّى
اَصالة العداله
بررسى اين نسبت
فصل هشتم: نتايج و پيشنهادها
نتايج
پيشنهادها
فهرست منابع و مآخذ
تمامی حقوق این پایگاه به پژوهشگاه قرآن و حدیث تعلق دارد
