خدا صلى اللّه عليه و آله فرا خوانْد؛ ولى آن گاه كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله از وى خواستند به اسلام بگرود و شهادتين بر زبان آرد، از اين كار، خوددارى كرد.^۱
فخّار، نخست اين گونه روايات را ريشه گرفته از كينه‏توزىِ دشمنان اهل بيت عليهم السلام مى‏داند و سپس به بيان دو سبب نزول احتمالى براى اين آيه مى‏پردازد كه به باور وى، سبب حقيقىِ نزول آيه هستند. يكى از اين دو سبب، مربوط به جنگ اُحُد است، آن گاه كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله پس از آن كه دشمنان، ايشان را زخمى كردند، براى هدايت قوم خود دعا كردند و از پى آن، اين آيه نازل شد.^۲
ديگر سبب نزول احتمالى، آن است كه گروهى از آنان كه در مكّه اسلام آوردند، به هنگام هجرت، از رفتن به مدينه خوددارى كرده، از اسلام برگشتند و به آيين شرك گرويدند. چون خبر ماجراى اينان به مدينه رسيد، هياهويى به پا شد. گروهى گفتند كه اينان از روى اضطرار، كفر را پذيرفته‏اند و در دلْ مؤمن‏اند. گروهى ديگر را نيز باور آن بود كه آنان مى‏توانستند به مدينه هجرت كنند و نكردند؛ از اين رو كافرند. سران مدينه دوست داشتند كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله به ايمان آنان حكم كند و پيامبر صلى اللّه عليه و آله خود نيز براى به دست آوردن دل آنان، به اين مطلب مايل بود^۳ و در پى اين ماجرا، آيه نازل گشت.^۴
به باور فخّار، هر يك از اين دو سبب نزول را كه بپذيريم، باز هم اين آيه، با كفر حضرت ابو طالب عليه السلام ارتباطى نخواهد داشت؛ زيرا در كنار دلايل ديگرى كه ارتباط آيه با آن جناب را يك‏سر نادرست مى‏نماياند، هر دو جريان ياد شده (يعنى جنگ اُحُد و كفر برخى مسلمانان)، سال‏ها پس از وفات حضرت ابو طالب عليه السلام رخ داده است. در اين صورت، چگونه مى‏توان پذيرفت كه آيه، در باره ايشان نازل شده باشد؟^۵
چنان كه پيداست، وى در اين جا به درستى، روايات اهل سنّت در باره سبب نزول آيه را با نشانه‏ها و قراين تاريخى سنجيده و پس از بررسى دقيق زمان وقوع رخدادها، نادرستى رواياتشان را به اثبات رسانده است.
از آنچه آورديم، مى‏توان برخى ملاك‏ها و روش‏هاى كلّىِ نقد حديث را از نگاه فخّار، اين گونه برشمرد:
۱. سنجش مضمون روايات با روايات معتبر رسيده از اهل بيت عليهم السلام يا به ديگر سخن، عرضه آن بر روايت‏هاى معتبر در شيعه،