كلّياتى در باره روش حديثى وى‏

روش حديثى ورّام، بر روى هم به روش اخبارگرايان، بسيار نزديك است. كتاب وى، گر چه در باره اخلاق و آداب و خصائل نيك و موضوعاتى از اين دست است؛ ولى در همين گستره، ويژگى‏هاى نگارشى دانشمندان اخبارگرا، آشكارا ديده مى‏شود كه برجسته‏ترين اين ويژگى‏ها را در زير مى‏آوريم:

الف - اندك بودن توضيحات نويسنده‏

بيشترين حجم كتاب ورّام، گزارش روايات و سخنانى در موضوعات اخلاقى پيش گفته است. گر چه ورّام در موارد شايان توجّهى، خود نيز مطالبى را بيان مى‏كند؛ ولى حجم سخنان وى در سنجش با مطالب كتاب، اندك است.
گفتنى است توضيح‏هاى ورّام، معمولاً گر چه با موضوع مورد گفتگو پيوند دارند؛ ولى اين گونه نيست كه شرحى بر احاديث يا سخنان مطرح شده باشد.^۱

ب - گزارش سخنان غير معصومان‏

در كتاب ورّام، علاوه بر احاديث بسيار، از سخنان ديگر بزرگان و راويان گوناگون، بويژه راويان برجسته اهل سنّت، فراوان استفاده شده است. در اين كتاب، روايت‏هايى از ابو هريره، ^۲ ابو سعيد خُدرى،^۳ عبد اللَّه بن عمر،^۴ عايشه،^۵ انس بن مالك‏^۶ و... به چشم مى‏خورد. همچنين سخنانى از برخى عالمان سنّى نيز گزارش مى‏شود، بدون آن كه جنبه روايت داشته باشد. براى نمونه، سخنان بسيارى از حسن بصرى نقل شده است.^۷اظهارنظرهاى افراد ديگرى، همچون عمرو بن عبيد،^۸

در زندگى سيّد، شايان توجّه بوده و در ساختن شخصيت او بسيار اثرگذار بوده است. سيّد تا آن جا به درستكارى او اعتقاد داشته است كه نماز خواندن ورّام پشت سرِ كسى را نشانه‏اى براى اعتماد به او دانسته است.^۱ استفاده سيّد از كتاب‏خانه ورّام نيز از عوامل مهم در شكل‏دهى به شخصيت و انديشه‏هاى علمى او بوده است.^۲از چند گزارشى كه ابن طاووس از زندگى ورّام آورده است، روشن مى‏شود كه وى، دانش و دانشوران را بسيار گرامى مى‏داشته است. پيش‏تر آورديم كه عماد الدين طبرى، دو سال را به دعوت او در عراق و حلّه، ميهمان بوده است.^۳
روشن است كه اينها همه روحيه دانشجويى، كتابخوانى و عالم‏دوستى را در شخصيت سيّد، بيش از پيش استوار مى‏ساخته است.
از ورّام، تنها كتاب تنبيه الخواطر و نزهة الناظر معروف به مجموعة ورّام، در دست است. كتاب، در بر دارنده موضوعات اخلاقى و احاديث فراوان در آداب و خصلت‏هاى پسنديده و نكوهيده (مانند صبر، راستگويى، خاموشى، ستم، سخن‏چينى و...) است. البته از موضوعات پراكنده ديگر نيز در آن، بسيار ياد شده است. وى در اين كتاب، از راويان اهل سنّت نيز فراوان روايت كرده است و همين نكته، سبب شده است كه محدّث نورى با لحنى گلايه‏آميز در باره اين كتاب، سخن گويد.^۴
از استادان ورّام، چيز زيادى در دست نيست؛ ولى از آن جا كه وى در فقه، دستى داشته است، قاعدتاً مى‏بايد نزد فقيهان بزرگ حلّه در آن روزگار فقه را آموخته باشد.
در باره شاگردان وى نيز مى‏دانيم كه شيخ منتجب الدين، كتاب‏هاى او را روايت كرده است.^۵ محمّد بن مشهدى نيز مجموعة ورام را از او گزارش مى‏كند. ^۶
انديشه‏هاى حديثى وى را در زير، بر مى‏رسيم: