چند نكته در باره چگونگى تفسير احاديث‏

ابن بطريق، براى تفسير احاديث، جز بهره‏گيرى از قرآن يا احاديث ديگر يا لغت يا شعر عرب - كه پيش از اين در باره آنها سخن گفتيم - ، گاه از نكته‏هاى ديگرى نيز سود جسته است.
براى نمونه در حديثى، كسى از زيد بن ارقم - كه از صحابيان بوده است - مى‏پرسد: اهل بيت پيامبر صلى اللّه عليه و آله كيان‏اند؟ آيا زنان آن حضرت، جزو اهل بيت ايشان نيستند؟ زيد، پاسخ مى‏دهد: «زنان پيامبر صلى اللّه عليه و آله نيز از اهل بيت ايشان‏اند؛ ولى اهل بيت آن حضرت، آنان‏اند كه پس از پيامبر صلى اللّه عليه و آله صدقه بر آنان حرام گشته است».^۱
ابن بطريق، بخش نخست پاسخ زيد را با احاديث قطعى و فراوان ديگر، ناسازگار مى‏يابد. وى مى‏گويد:
ما پيش از اين، معنا و مصداق اهل بيت عليهم السلام را از زبان خود رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و به نقل از كتاب‏هاى اهل سنّت آورده‏ايم‏^۲... و تفسير رسول خدا، از تفسير زيد و ديگران، برتر و به پذيرش، شايسته‏تر است. ^۳
وى در دنباله سخن، پرسش امّ سلمه از رسول خدا در باره اهل بيت و پاسخ ايشان را نيز گواه ديگرى بر سخن خود مى‏گيرد.
سپس در چند گزارش از ماجراى فرود آمدن «آيه تطهير»، مى‏خوانيم كه امّ سلمه از رسول خدا صلى اللّه عليه و آله مى‏پرسد : آيا من از اهل بيت تو نيستم ؟ و پيامبر صلى اللّه عليه و آله پاسخ مى‏دهد : « تو در راه

خدشه‏دار مى‏سازد،^۱ قاعدتاً خواست ابن بطريق از اين ملاك‏ها، آن است كه هم دلالت و هم صدور اين گونه احاديث را غير قابل قبول بنمايانَد، بويژه كه وى از احتمال دچار وهم و اشتباه شدن راوى نيز سخن گفته است و اين، بدان معناست كه صدور حديث با آن واژگان مخصوص، از نظر او پذيرفتنى نبوده است.