ابن حنبل) و نيز كتاب‏هايى مانند مناقب ابن مغازلى و تفسير الثعلبى، احاديثى را در باره فضائل امير مؤمنان عليه السلام و آيات نازل شده در باره ايشان، آورده است تا بدين سان، حقّانيت ولايت امام على عليه السلام و وصايت و خلافت او را براى اهل سنّت، اثبات كند. وى در العمدة، معمولاً در پايان هر فصل و گاه پس از آوردن دسته‏اى از احاديث، به جمع‏بندى و اظهار نظر در باره احاديث آن فصل مى‏پردازد. در اين توضيح‏ها، گاه براى استوارسازى مضمون احاديث، به تفسير آيات قرآن مى‏پردازد،^۱ و گاه از احاديث ديگر نويسندگان اهل سنّت، سود مى‏جويد.^۲
او در كتاب ديگرش خصائص الوحى المبين، تنها به بحث از آيه‏هاى نازل شده در باره امير مؤمنان عليه السلام پرداخته است و احاديثى را - كه همه آنها از كتاب‏هاى اهل سنّت برگرفته شده است - گزارش مى‏كند كه شأن نزول آيات در باره امام عليه السلام را به روشنى نشان مى‏دهند.

شيخ آقا بزرگ، آورده كه ابن بطريق، كتابى نيز در باره بزرگان و راويان شيعه داشته است كه ابن حجر در لسان الميزان، بخش كوتاهى از آن را - كه در باره يكى از شخصيت‏هاى شيعى سخن گفته - آورده است.^۳ در منابع ديگر، از اين نگاشته ابن بطريق، گزارشى نديده‏ايم.
ابن بطريق، شاگردان چندى نيز داشته است كه بيشتر آنان، شاگردان روايت هستند و يكى از آنان، سيّد فخّار موسوى است.^۴ به هر روى، اكنون براى آشنايى با انديشه‏هاى وى، بايد آنها را از همان دو كتاب به جا مانده از وى، بر كشيد.

الف - كلّيات‏

ابن بطريق، گر چه در دو كتابش در باره «خبر واحد» به گونه مستقل، گفتگو نكرده است؛ ولى در يك نمونه، به اين موضوع، اشاره كرده است. وى به هنگام بررسى سخن يكى از صحابيان كه گفته بود: «رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله بدون آن كه وصيّت كند، درگذشت»، مى‏نويسد:

فرا گرفت و تلاش [فراوان‏] كرد تا آن كه [به جهت شايستگى‏] منصب [ صدور ] فتوا در مذهب اماميه به او رسيد. وى مدّتى در بغداد و سپس در واسط، سكونت داشت و اهل زهد بود.^۱ دو تن از استادان مشهور ابن بطريق را مى‏شناسيم: يكى عماد الدين طبرى، نويسنده بشارة المصطفى، و ديگر، ابن شهر آشوب مازندرانى.^۲
ابن بطريق، همچون بيشتر بزرگان حلّه در آن روزگار، در دانش‏هاى گوناگونى از جمله فقه، دستى داشته است؛ امّا بيشتر نگاشته‏هاى وى در موضوع مناقب اميرمؤمنان عليه السلام و اثبات برترى و ولايت ايشان است. به نظر مى‏آيد نقش دو استاد ابن بطريق در جهت بخشيدن به شخصيت علمى و حديثى وى و هدايت فعّاليت‏هاى نگارشى او در راه گستراندن مناقب اهل بيت عليهم السلام بسيار مهم باشد؛ زيرا هر دو استاد، دو كتاب مهم در اين موضوع نگاشته‏اند. نام كتاب عماد الدين طبرى، بشارة المصطفى است و نام كتاب ابن شهر آشوب، مناقب آل أبى طالب عليهم السلام ، معروف به المناقب. طبرى، به دعوت ورّام بن ابى فراس، به عراق و حلّه مسافرت كرده و دو سال در آن جا سكونت گزيده است. حلّيان، او را گرامى مى‏داشته‏اند و دانشجويان از هر سو، نزد وى مى‏آمده و از او حديث مى‏آموخته‏اند.^۳
دور نيست كه در همين روزگار، ابن بطريق، نزد وى حديث آموخته باشد. از ابن بطريق، دو كتاب عمدة عيون صحاح الأخبار، مشهور به العمدة و خصائص الوحى المبين فى مناقب أمير المؤمنين عليه السلام به چاپ رسيده است.^۴
وى در العمدة، از كتاب‏هاى مهم و اصلى اهل سنّت مانند (صحيح البخارى، صحيح مسلم، مسند