چون شام، دليلى كافى براى دورى دستِ كم بخشى از جامعه سنّى آن روزگار از محافل علمى شيعه مى‏تواند باشد.
بدين سان، عوامل پيش گفته و شايد عواملى ديگر، سبب كاهش آزادى علمى دانشوران حلّه و وارد آمدن نوعى فشار علمى بر شيعيان گشت و روشن است در چنين شرايطى، انگيزه‏اى براى تعامل علمى با اهل تسنّن، باقى نمى‏ماند. اينها همگى در كنار عامل نخست، سبب دورى نسبى حوزه حلّه از اهل سنّت در اين دوره گشت و چنان مى‏نمايد كه اين دورى تا پايان عمر اين مكتب، همچنان برقرار بماند.

خوشه‏چينى كرده‏اند. براى نمونه، فيروزآبادى صاحب قاموس المحيط، برخى كتاب‏هاى ادبى را از فخر المحقّقين اجازه گرفته و او را با عبارت‏هاى بلندى ستوده است؛^۱ ولى شمار اين دانشمندان، چندان اندك است كه نمى‏توان برپايه آن به ارتباطى ميان حوزه شيعى حلّه و اهل سنّت پس از علّامه باور يافت.

۲. افول نسبى روند مقابله با اهل تسنّن‏

برپايه نگاشته‏هاى موجود، روند مواجهه و تقابل با اهل تسنّن پس از علّامه تا پايان دوران فعّاليت مكتب حديثى حلّه، به گونه‏اى قابل توجّه، رو به افول نهاده است. گر چه برخى كتاب‏هاى اين دوره، همچون مختصر البصائر از حسن بن سليمان حلّى (م پس از ۸۰۲ق) يا مشارق أنوار اليقين، از حافظ رجب بُرسى (م پس از ۸۱۳ق) به حوزه مناقب پرداخته‏اند؛ ولى رسالت نخستين آنها و صبغه غالب اين دو كتاب و هدف آنها، بيان فضائل، مناقب و مقامات امير مؤمنان عليه السلام و اهل بيت عليهم السلام بوده است، برخلاف كتابى چون الطرائف كه بخش مهمّى از آن به ذكر مثالب اهل تسنّن و بزرگان آنان مى‏پردازد.
به سخن روشن‏تر، به نظر مى‏رسد دانشوران حلّى در اين دوره، به دلايلى - كه اندكى بعد مطالبى در باره آنها خواهيم گفت - سخن را در اين حوزه بيشتر بر بيان فضائل، متمركز كرده و نيازى نديده‏اند كه به ناراستى‏هاى اعتقادى اهل تسنّن، به تفصيل بپردازند. از اين رو، آثار نوشتارى اين دوره - كه هدف اوّليه آنها مبارزه مستقيم با انديشه‏هاى سنى باشد - بسيار اندك است و شايد ناياب باشد. همچنين در اين دوره، مناظرات ميان دانشوران حلّى با سنّيان نيز بسيار اندك است و بر پايه داده‏هاى موجود، نمونه‏اى از آن سراغ نداريم.

۳. كاهش توجّه به فقه مقارن‏

در اين دوره، گر چه توجّه به ديدگاه‏هاى دانشوران سنّى و يادكرد احاديث فقهى سنّيان، همچنان ديده مى‏شود؛^۲ امّا هيچ يك از دانشمندان اين دوره، كتابى مستقل در اين باره ننگاشته‏اند.
امّا اين كه چرا روند تعامل‏ها و داد و ستدهاى ميان شيعه و سنّى پس از علّامه رو، به افول نهاد، نكته‏اى است كه پاسخ آن با توجّه به چند مسئله، دشوار نخواهد بود:
- نخست آن كه حوزه حديثى حلّه - بر پايه آنچه تاكنون از آن شناخته‏ايم - پس از علّامه حلى، اندك اندك به سوى گونه‏اى «در خود فرورفتگى» و يا به سخن روشن‏تر «كاهش ارتباط مستمر و قابل توجّه» با حوزه‏هاى علمى پيرامون خود پيش رفت. يكى از جلوه‏هاى اين پديده، كاهش مناظره‏ها ميان دانشوران اين مكتب با سنّيان بود. شايد شرايط سياسى - اجتماعى حلّه در دهه‏هاى پايانى سده هشتم - كه پى در پى، ميان حاكمان محلّى يا منطقه‏اى دست به دست مى‏گشت و هر از چند گاه، توفان كشمكش‏ها و آشوب‏ها آن را در هم مى‏نورديد - نيز در دامن زدن بدين پديده، بى‏اثر نبوده است.
- واكنش جامعه سنّى به فعّاليت‏هاى علّامه حلّى و بويژه نفوذ چشمگير و گسترده مذهب تشيّع در ايران حتّى در دربار سلطان محمّدخدابنده و ضرب سكّه به نام امامان معصوم عليهم السلام ^۳ را نيز در اين جا نبايد بى‏اهمّيت دانست. شيعه شدن سلطان مغولى، به خودى خود، موضوعى بود كه بر بسيارى از متعصّبان سنّى، گران مى‏آمد و رسميت يافتن تشيّع نيز بيش از پيش، شهرهاى سنّى نشين را به مخالفت وا داشت.^۴
- گسترش چشمگير انديشه‏هاىِ به شدّت ضدّ شيعى ابن تيميّة در شام را نيز نبايد در اين جا از ياد برد. اين انديشه‏ها، كم و بيش در ديگر مراكز علمى آن روز اهل سنّت، همچون بغداد، نيز بازتاب داشت و هوادارانى يافت.^۵
همچنان كه شاگردان وى، همچون ابن قيّم جُوزيّة^۶ نيز همه تلاش خود را براى گستراندن انديشه‏هاى وى به كار گرفتند. از همين رو، حاكميت يافتن اين انديشه‏ها در منطقه گسترده‏اى