157
اندیشه شناسی محدّثان حلّه

نماى معروف، نويسنده مثير الأحزان - است و ديگرى، سيّد فخّار بن معدّ موسوى؛ امّا به نظر نمى‏آيد كه هيچ يك از اين دو تن يا جز آنها تا آن اندازه بر شخصيت علمى سيّد اثر نهاده باشند كه بتوانيم بگوييم انديشه سيّد، برگرفته از ديدگاه‏هاى آنان است؛ چه از هيچ يك از آنان، ديدگاه رجالى شايان ذكرى گزارش نشده است. از اين رو، چنان مى‏نمايد كه انديشه‏هاى رجالى سيّد،۱ بيشتر برپايه نگاه و ارزيابى‏هاى خود او از دانش رجال و احوال راويان، شكل گرفته است تا آموزش‏هاى استادانش. به ديگر سخن، نبوغ علمى خود او در دگرگونى‏اى كه وى در دانش رجال روزگار خود، پديد آورد، بيشترين اثر را داشته است.
مشهور است كه سيّد، نخستين كسى است كه تقسيم‏بندى چهارگانه حديث (صحيح، حسن، موثّق و ضعيف) را بنيان نهاده و علّامه حلّى، از وى پيروى كرده است.۲ پس از اين، در باره چندى و چونى اين نسبت سخن خواهيم گفت.
از علّامه حلّى كه بگذريم، بيشترين اثرگذارى سيّد بر ابن داوود بوده است تا آن جا كه به تصريح خود ابن داوود، بيشترينه فوايد و نكته‏هاى رجالى كتاب او، برگرفته از آموزه‏هاى سيّد احمد بوده است.۳ انديشه‏هاى وى را در دنباله به بررسى مى‏نشينيم:

الف - انديشه‏هاى رجالى‏

انديشه‏هاى رجالى وى را مى‏توان با عنوان‏هاى زير، دسته‏بندى و بررسى كرد:

۱. معيارهاى توثيق و تضعيف‏

مفهوم وثاقت و ضعف: براى آن كه بدانيم سيّد، چه نشانه‏هايى را سبب وثاقت، و چه نشانه‏هايى را عامل ضعف راوى مى‏داند، بايد نخست بدانيم كه اساساً تعريف وى از اين دو مفهوم و نگاه وى به آنها، چگونه است؟ بديهى است كه حدّ اقل شرط لازم براى ثقه دانستن يك راوى، راستگويى اوست؛ زيرا علاوه بر كاربرد اين واژه در زبان رجاليان - كه گواه روشنى بر اين سخن است - ، ريشه

1.از آن رو كه نگاشته‏هاى فقهى سيّد به دست ما نرسيده است، نمى‏توانيم دقيقاً بگوييم كه سيّد در گستره فقه تا چه اندازه، نوآورى داشته است.

2.منتقى الجمان، ج ۱، ص ۱۴.

3.رجال ابن داوود، ص ۴۵.


اندیشه شناسی محدّثان حلّه
156

سيّد، در حل الإشكال، آورده و صاحب معالم نيز از آن جا كه حل الإشكال را در آستانه نابودى ديده است، آن بخش را جداگانه در نوشته‏اى، گرد آورده و التحرير الطاووسى، نام نهاده است.۱ ملّا عبد اللَّه شوشترى (م ۱۰۲۱ق) نيز بخش مربوط به رجال ابن الغضائرى را از حل الإشكال، جدا ساخت كه اكنون به طور مستقل و با نام رجال ابن الغضائرى با تحقيق استاد حسينى جلالى به چاپ رسيده است.
اهمّيت التحرير الطاووسى، از آن روست كه سيّد، از سند و متن احاديث رجال الكشّى نيز سخن گفته و ديدگاه‏هاى رجالى خود را به گستردگى در آن به دست داده است.
جز اين كتاب، سيّد، دو كتاب فقهى بزرگ و مهم داشته است كه متأسّفانه هيچ يك به دست ما نرسيده است. يكى بشرى المحقّقين كه به گفته ابن داوود، در شش مجلّد است و ديگرى الملاذ كه به گفته همو در چهار مجلّد بوده است.۲
البته دانستنى است كه برخى ديدگاه‏هاى سيّد در كشف الرموز فاضل آبى، آمده است كه پس از اين، بدانها اشاره خواهيم كرد.
از سيّد، سه كتاب ديگر در دست است؛ ولى هيچ يك اهمّيت كتاب‏هاى پيش‏گفته را ندارند و از انديشه‏هاى حديثى يا فقهى سيّد، چيز زيادى در آنها به چشم نمى‏خورد. يكى بناء المقالة الفاطميّة كه نقض العثمانيّة جاحظ است. ديگرى عين العبرة فى غبن العترة كه به آيات نازل شده در باره اهل بيت عليهم السلام و روايات مربوط بدانها مى‏پردازد و سه ديگر، زهرة الرياض و نزهة المرتاض كه كتابى كوچك است در بر دارنده موعظه‏هايى اخلاقى در موضوعاتى چون اخلاص، محبّت، صبر و... .

هر سه كتاب، خوش‏بختانه به چاپ رسيده‏اند.۳
دو تن از استادان وى كه شناخته شده‏ترند، يكى نجيب الدين محمّد بن جعفر بن نما - پدر ابن

1.رجال ابن داوود، ص ۴۵.

2.التحرير الطاووسى، ص ۳ - ۴.

3.عين العبرة فى غبن العترة، تحقيق و تصحيح و إعداد: محمود الارگانى البهبهانى الحائرى، قم: مجمع الذخائر الإسلامىّ، فرع خراسان، ۱۳۸۲ه ش ، بناء المقالة الفاطميّة فى نقض الرسالة العثمانيّة، تحقيق السيّد على العدنانى الغريفى، قم: مؤسّسة آل البيت عليهم السلام، ۱۴۱۱ق، زهرة الرياض و نزهة المرتاض، تحقيق محمّد الحسينى النيسابورى، قم، بوستان كتاب، ۱۳۸۲ش.

  • نام منبع :
    اندیشه شناسی محدّثان حلّه
    سایر پدیدآورندگان :
    امین حسین پوری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4985
صفحه از 375
پرینت  ارسال به