۶. برخى فوايد ديگر
از جمله امتيازهاى شمار شايان توجّهى از نگاشتههاى سيّد، آن است كه وى در آغاز آنها نمايهاى از بخشها، فصلها و يا بابهاى كتاب به دست مىدهد تا به تصريح خود، خواننده، مطلب مورد نظر را زودتر بيابد.۱اين روش در شمارى از آثار موجود وى ديده مىشود.۲از ديگر امتيازهاى كتابهاى سيّد، آن است كه مىتوان از گزارشهاى آن، چونان نسخهاى كهن و ارزشمند از نگاشتههاى حديثى يا فقهى كهن كه سيّد از آنها نقل مىكند، بهره گرفت و آن را در تصحيح نسخههاى آن كتابها مدّ نظر قرار داد؛ زيرا سيّد برخلاف برخى نويسندگان به يادكرد دقيق عبارتهاى منابع خود پايبندى و تعهّدى ستودنى دارد. مواردى كه سيّد، مطالب منابع خود را به شكل نقل به معنا گزارش مىكند، در مقايسه با موارد يادكرد دقيق عبارات منابع، بسيار اندك بوده، همه آنها نيز كاملاً قابل تشخيص است.
وى در موارد زيادى با كاربرد عباراتى چون: «لفظ هذه الروايات»،۳ «لفظ ما رأيناه»،۴ «ما هذا لفظه»۵ و عباراتى نزديك بدان،۶ بر آن است كه خواننده را آسوده خاطر سازد كه آنچه مىآورد، درست و بىكم و كاست، همان عبارتهاى منبع اوست.
اين امتياز نگاشتههاى سيّد، بويژه آن گاه اهمّيت بيشترى مىيابد كه گزارش وى از كتابى همچون الكافى۷ يا كتاب من لا يحضره الفقيه ۸ يا تهذيب الأحكام۹ باشد.
دانستنى است كه سيّد، به الفاظ روايات كلينى، توجهى ويژه دارد و گاه به هنگام يادكرد روايتى كه هم كلينى و هم نويسندهاى ديگر، با عبارتهايى نزديك به هم، آن را گزارش كردهاند، نقل كلينى را بر مىگزيند و آن را روايت مىكند۱۰ و از آن جا كه نسخههاى سيّد، بويژه نسخه كتابى همچون الكافى، قاعدتاً بايد از نسخههاى كهن بوده باشد، و نيز از آن رو كه بر پايه نظر مشهور، كهنترين نسخه موجود الكافى از سده هفتم و تاريخ كتابت آن، ۶۹۷ هجرى است،۱۱گزارشهاى
1.جمال الاُسبوع، ص ۲۴.
2.ر. ك: جمال الاُسبوع، ص ۲۸ - ۲۴؛ مصباح الزائر، ص ۱۵ - ۲۵؛ سعد السعود، ص ۱۰ - ۴۸؛ فتح الأبواب، ص ۱۱۳ - ۱۱۷؛ الدروع، ص ۳۴ - ۳۶.
3.الإقبال (چ قيّومى) ج ۱، ص ۵۱.
4.همان، ص ۶۱.
5.همان، ص ۱۱۵.
6.همان، ص ۴۲۱ و ج ۳، ص ۹۴؛ الأمان، ص ۵۰؛ الدروع، ص ۶۰، ۱۷۱ و... .
7.براى نمونه، ر. ك: الإقبال (چ قيومى)، ج ۱، ص ۳۳، ۶۲، ۱۹۵.
8.براى نمونه، ر. ك: الإقبال (چ قيومى)، ج ۱، ص ۳۰، ۳۵، ۴۳، ۴۸ و...؛ الأمان، ص ۴۶، ۵۶ و... .
9.براى نمونه، ر. ك: الإقبال (چ قيومى)، ج ۱، ص ۸۱؛ ج ۲، ص ۷۲ و ۲۳۵؛ ج ۳، ص ۱۹۲؛ الدروع، ص ۵۹ ، ۶۰؛ جمال الأسبوع، ص ۱۲۴ و...
10.الإقبال (چ قيومى)، ج ۱، ص ۳۳، ۶۲، ۷۱، ۱۹۵؛ كشف المحجّة، ص ۲۲۰؛ فرج المهموم، ص ۹۰.
11.تصوير اين نسخه با مقدّمهاى از استاد محمّدحسين حسينى جلالى به چاپ رسيده و در كتابخانه تخصّصى حديث مؤسسه دار الحديث، نگهدارى مىشود. اين نسخه تنها در بردارنده بخشى از فروع الكافى است.