دو. نمونه‏هايى از روايات متواتر

سيّد، در نوشته‏هاى خود، برخى روايات را متواتر شمرده است.
۱. روايت‏هايى كه نشان مى‏دهند رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله و بسيارى از صحابيان، متعه را جايز مى‏شمرده و حلال مى‏دانسته‏اند.^۱
۲. روايت در باره جدايى افتادن در ميان امّت اسلامى و اين كه مسلمانان، به هفتاد و سه فرقه تقسيم مى‏شوند. هفتاد و دو فرقه از آنها در آتش خواهند بود و تنها يك فرقه را فرجام، بهشت است.^۲
۳. روايت‏هايى كه بيانگر آن است كه شيطان‏ها در ماه رمضان، در بند كشيده مى‏شوند.^۳
۴. احاديثى كه بر فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام در روز عرفه، تأكيد دارند.^۴
شايان يادكرد است كه سيّد، اين گونه احاديث را نزد «أهل المعرفة»، متواتر مى‏داند كه ظاهراً خواست وى از اين تعبير، شيعيان است.
۵. روايت‏هايى كه بيانگر سفارش كردن فراوان رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله نسبت به اهل بيت عليهم السلام است و در آنها از جانشينى اهل بيت عليهم السلام پس از وفات خود، سخن گفته‏اند. ^۵
۶. روايت‏هايى كه بازگو كننده فضايل بى‏شمارِ امير مؤمنان عليه السلام هستند.^۶
۷. روايت‏هايى كه مى‏گويند: مهدى عليه السلام پنهانى و به دور از چشم مردمان به دنيا مى‏آيد.^۷
۸. روايت‏هايى در باره جانشينى امير مؤمنان عليه السلام و خليفه رسول اكرم بودن وى.^۸۹. روايت‏هايى كه «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» را در يكايك سوره‏هاى قرآن و از جمله سوره حمد، آيه مى‏دانند.^۹
۱۰. روايت‏هايى كه گذاردن دست‏ها را بر روى يكديگر در نماز، بدعت و حرام مى‏دانند.^۱۰ البته سيّد، اين دسته از روايات را نزد شيعيان، متواتر مى‏داند.
۱۱. روايت‏هايى كه امام على عليه السلام را «امير مؤمنان» خوانده‏اند.^۱۱
۱۲. روايت‏هايى كه بيانگر زنده بودن خضر نبى عليه السلام هستند.^۱۲
۱۳. روايت‏هايى كه در آنها، امامان عليهم السلام بسيارى از افراد را از وقت در گذشتشان آگاه كرده و كفن‏هايى براى آنها فرستاده بودند.^۱۳
نكته‏اى كه در اين جا بايد گوشزد كرد، آن است كه از بررسى موارد پيش‏گفته، مى‏توان دريافت كه سيّد در همه يا بيشتر اين نمونه‏ها، معناى كلى يا اجمالىِ هر روايت را متواتر دانسته است، نه همه واژگان اين گزارش‏ها را.^۱۴از سوى ديگر، سيّد در برخى موارد نيز روايتى را غير متواتر خوانده است؛ مانند روايتى كه اهل سنّت از رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله گزارش كرده‏اند كه فرمود: «امّت من بر گم‏راهى همداستان نخواهند شد».^۱۵

أن يكون من أُخبر بالخبر... لم يسبق بشبهة أو تقليدٍ إلى اعتقاد نفى موجَب الخبر.^۱
پس از سيّد مرتضى، شيخ طوسى رحمه اللّه نيز در عدّة الاُصول بر اين شرط، پاى فشرده است.^۲ به هر روى، از نگاه سيّد، شنوندگان خبر متواتر براى آن كه از آن خبر علمى به دست آورند، بايد بدون پيش‏فرض، بدان گوش فرا دهند، بدان سان كه آن خبر، قابليت اثرگذارى خود را داشته باشد. سيّد همچنين براى متواتر بودن، شمار خاصّى از گزارشگران و مخبران را شرط نمى‏داند.^۳ از نگاه وى، علم‏آور بودن خبر متواتر، فرايند خود به خودى است كه بدون اختيار شنونده، علم به مضمون آن خبر را در نفس وى، پديد مى‏آورد، بى آن كه نيازى به عدد خاصّى از گزارشگران باشد، و نيز بدون آن كه نيازى باشد كه آدمى، تك تكِ گزارشگران را بشناسد.^۴سيّد در اين جا مثالى مى‏آورد و مى‏گويد: ما به وجود سرزمين‏هاى بسيارى بى هيچ شك و گمان، علم داريم كه اين علم، از راه گزارش‏هاى فراوان - كه به حدّ تواتر رسيده - به دست آمده است. با اين حال، اگر از ما بخواهند ويژگى تك تكِ كسانى را كه اين گزارش‏ها را به ما رسانده‏اند، بيان كنيم، بر ما دشوار خواهد بود.^۵سيّد، اين نكته را امرى بديهى مى‏داند و معتقد است كسى كه آن را انكار مى‏كند، مُكابر^۶ است.^۷ از ديد سيّد، اگر براى تواتر، عدد بالايى را شرط بدانيم، آن گاه بايد پيامبرىِ همه پيامبران و آيين‏هاى آسمانى را زير سؤال ببريم؛ زيرا گزارشگرانى كه از وجود هر يك از پيامبران خبر داده‏اند، در طبقات آغازيين شمار كمى بوده‏اند و اندك اندك، افزون گشته‏اند.
در كوتاه سخن، مى‏توان گفت كه سيّد در باره خبر متواتر بر آن است كه:
الف. غرض‏ورز بودن شنونده خبر متواتر يا شبهه‏دار بودن ذهن وى - كه سبب عدم پذيرش او مى‏شود - ، آسيبى به تواتر نمى‏رساند.
ب. در تواتر، وجود شمارِ مشخّصى از گزارشگران، شرط نيست.