103
اندیشه شناسی محدّثان حلّه

اندیشه شناسی محدّثان حلّه
102

نادرست بدانند؛ ولى اين، بحثى ديگر مى‏طلبد. اكنون سخن، آن است كه اين شروط را بايد بر پايه نگاه خاصّ وى به دانش رجال و توثيق و تضعيف راويان، تحليل كرد. نگاه وى به رجال، با رعايت احتياط در گفتار و نسبت ندادن ديدگاه‏ها به افراد - جز بر پايه دليل قاطع و شرعى و استوار - آميخته بود. از سخن سيّد مى‏توان به راحتى برداشت كرد كه از نگاه او، تضعيف‏گر بايد در روز رستاخيز براى نظر يا سخنى كه به برخى راويان نسبت داده است، دليلى خداپسندانه به دست دهد و اگر اين نكته را رعايت نكرده باشد، بايد خود را براى بازخواست خداوند و عذاب او، آماده سازد.
بارى! اگر با در نظر گرفتن همه شرايط پيش‏گفته، ضعف راوى در عقيده به اثبات رسيد يا روشن گشت كه وى در نقل گزارش، شايسته اعتماد نيست، حال در باره اين كه با روايت‏هاى اين گونه راويان چگونه بايد برخورد كرد، سيّد بر اين باور بود:
۱. به روايت‏هاى ضعيفان، در گستره ثواب كارها و عبادت‏هاى مستحبّى، مى‏توان عمل كرد.۱ وى براى اثبات اين ديدگاه خود به «اخبار مَن بَلَغَ» چنگ مى‏زند كه پس از اين، بدانها خواهيم پرداخت.
۲. اگر بزرگان و ثقات شيعه، آن روايت را از مجموعه روايت‏هاى آن راوى استثنا نكرده باشند۲ و آن روايت را از او نقل نمايند و بدان خُرده‏اى نگيرند، مى‏توان بدان روايت، اعتماد كرد.۳
۳. اگر روايتى از راوى متّهم به ضعف گزارش شود؛ ولى در ميان راويان ثقه نيز يك يا چند تن، آن مضمون را گزارش كرده باشند، بزرگان شيعه به روايت آن راوى ضعيف، عمل مى‏كرده‏اند. همچنين، اگر شيعيان به روايتِ راوى ضعيف عمل كرده‏اند، همين نكته، اعتماد حديث‏شناسان را در پى داشته است.۴۴. اگر تضعيف راوى به سبب فساد و نادرستى عقيده وى بوده است، ولى آن راوى در گزارش سخنْ راستگو مى‏بود، ممكن بود بزرگان شيعه به روايت وى عمل كنند و آن را بپذيرند. ۵
۵ . بر پايه برخى نشانه‏هاى ديگر نيز مى‏توان روايت راوى ضعيف را پذيرفت. برخى از اين نشانه‏ها از اين قرارند:
- همان حديث، از طريق راويان ديگر، از همان معصوم عليه السلام گزارش شده باشد.
- مضمون آن حديث، با سندى ديگر، از معصوم، گزارش شود.
- اگر آن راوى ضعيف، حديثى را از راوى ثقه‏اى گزارش كرده، مى‏توان آن حديث را از فردى غير از آن راوى ضعيف، از همان فرد ثقه، روايت كرد.۶

1.همان‏جا.

2.همان، ص ۱۱.

3.مانند آنچه كه ابن وليد در باره روايات محمّد بن احمد بن يحيى اشعرى، انجام داد و برخى از روايت‏هاى او را از گستره روايت‏هاى شايسته پذيرش، بيرون ساخت، (ر. ك: رجال النجاشى، ص ۳۴۸، ش ۹۳۹؛ الفهرست، طوسى، ص ۲۲۲، ش ۶۲۲) . براى نمونه‏هاى ديگر استثنا كردن برخى روايت‏ها، (ر. ك: رجال النجاشى، ص ۸۰، ش ۱۹۲، ص ۲۳۴، ش ۶۲۰ و ص ۲۳۵، ش ۶۲۱).

4.فلاح السائل، ص ۹.

5.همان‏جا. سيّد اگر چه دو بند واپسين را به گونه‏اى به بزرگان شيعه و روش حديثى آنان نسبت مى‏دهد؛ ولى از سياق سخن وى آشكار است كه او نيز اين ديدگاه را پذيرفته است.

  • نام منبع :
    اندیشه شناسی محدّثان حلّه
    سایر پدیدآورندگان :
    امین حسین پوری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5085
صفحه از 375
پرینت  ارسال به