اخباريان را داشته‌اند» ۱و اين شيوه اخباري، تا آخر زمان غيبت صغرا، بلکه در اوايل غيبت کبرا، در ميان فضلا و فقهاي اماميه شايع و رايج بوده است. تا اين که در قرن چهارم به بعد، عدّه‌اي مانند ابن ابي عقيل عمّاني (م ۳۲۹ ق) و ابن جنيد عامل به قياس (م ۳۸۱ ق)، از اين خط منحرف شدند و با تأثير از طريقه اهل سنت، در استنباط احکام به عقل اعتماد کردند. شيخ مفيد (م ۴۱۳ ق) نيز که به آن دو، حسن ظنّ داشت، از آنان پيروي کرد. شاگردان شيخ مفيد مانند سيد مرتضي (م ۴۳۶ ق) و شيخ طوسي (م ۴۶۰ ق) نيز پس از وي، اکثر قواعد اصول عامّه را در تصانيف خود آوردند و به آنها ملتزم شدند. در ادامه، علامه حلّي، محقّق حلّي، و شهيد اوّل و ثاني، راه شيخ طوسي را ادامه دادند. ۲علامه که متبحّرتر از ابن جنيد و ابن ابي عقيل و شيخ مفيد بود، شيوه اخباريان و عامه را ترکيب کرد و آن روش ترکيبي را گسترش داد و در اجتهادات فقهي خويش، به کار برد. ۳
شش. گام‌هايي براي بازگشت به حديث
همزمان، گروه ديگري از عالمان که به احاديث گرايش يافته بودند، گام‌هايي را در جهت ترويج احاديث شيعه و احياي علم حديث در اصفهان بر مي‌‌داشتند؛ ۴کساني چون: درويش محمّد بن حسن نطنزي (م ۱۰۰۳ ق)، شاگرد شهيد ثاني و محقّق کرکي (م ۹۴۰ ق) ۵ـ که شهيد قاضي نور الله شوشتري (م ۱۰۹۸ ق) نيز در مجالس المؤمنين، ۶از انديشه‌هاي درويش محمّد پيروي کرد ـ ؛ و نيز ملاعبد الله شوشتري (م ۱۰۲۱ ق) شاگرد مقدّس اردبيلي، ۷که حتي در مناظراتي با ديگر علما،
1.دانش‌نامه شاهي، فايده اوّل، ص ۴.
2.الفوائد المدنية، ص ۳۰،
3.الفوائد المدنية، ص ۲۹ ـ ۴۰؛ دانش‌نامه شاهي، ص ۴ و ۵. نيز، ر.ک: تاريخ علم اصول از نگاه شهيد صدر، ص ۱۱۶.
4.هداية الأبرار، ص ۱۱.
5.طبقات أعلام الشيعة، ج ۴، ص ۸۳ ـ ۸۴ و ج ۵، ص ۲۱۰.
6.الفکر السلفي، ص ۲۷۷.
7.طبقات أعلام الشيعة، ج ۵، ص ۳۴۳.
