اصحاب ما هرچند عمل کردن به قياس را باطل کرده‌اند، ولي اکثر آنان عمل کردن به قياس اولويت را صحيح مي‌دانند، و انصاف، اقتضا مي‌کند که از عمل کردن به قياس اولويت منع کنيم؛ زيرا اوّلاً: آن رواياتي که از عمل کردن به قياس منع مي‌کنند، اطلاق دارند و شامل قياس اولويت هم مي‌شوند و حمل کردن عام را بر يکي از افرادش بدون مخصّص، با اين که امکان دارد به تمام افرادش حمل شود، در نزد اصوليان جايز نيست.
ثانياً: شايد غرض شارع از نفي قياس، مسدود کردن باب عقل در احکام شرعي باشد.
ثالثاً: روايتي که صدوق و کليني و شيخ در باب ديات ذکر کرده‌اند، نص در قياس اولويت است و آن روايت اين است: ابان بن تغلب مي‌گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: چنانچه مردي انگشت يک زني را قطع کند، ديه آن چيست؟ حضرت فرمود: ده شتر. گفتم: اگر دو انگشت او را قطع کند؟ فرمود: بيست شتر. گفتم: سه انگشت او را قطع کند؟ فرمود: سي شتر. گفتم: چهار انگشت او را قطع کند؟ فرمود: بيست شتر. گفتم: سبحان الله! اگر سه انگشت او را قطع کند، سي شتر؛ ولي چهار انگشت او، بيست شتر؟ وقتي ما در عراق بوديم، اين سخن به گوش ما رسيده بود و ما از کسي که اين سخن را گفته، تبرّي جستيم و گفتيم اين، حرف شيطان است و قبول نکرديم. حضرت فرمود: اي ابان! آهسته رو! اين حکم رسول خداست. ديه مرد و زن تا ثلث ديه مساوي است؛ ولي وقتي از ثلث گذشت، ديه زن، نصف ديه مرد است. اي ابان! تو قياس کردي. سنّت اگر قياس شود، دين محو و نابود مي‌شود ^۱. ^۲
شيخ يوسف بحراني هم بعد از آن که به روايت فوق بر عدم حجّيت قياس اولويت استدلال مي‌کند، به چند روايت ديگر مي‌پردازد، از جمله: امام صادق عليه السلام به ابو حنيفه فرمود: از خدا بترس و در دين با رأي و اجتهاد خود، قياس مکن. همانا

ولي در مقابل اين نظر و استدلال، مشهور از اخباريان مانند: شيخ حرّ عاملي، ^۱ سيّد نعمة الله جزايري، ^۲ شيخ يوسف بحراني ^۳ و فيض کاشاني ^۴ تعدّي کردن حکم از منطوق به محلّ ديگر را حجّت نمي‌دانند و آن را نوعي قياس مي‌دانند.
بلکه شيخ حرّ عاملي مي‌گويد: يکي از فرق‌هاي اخباريان با مجتهدان در اين است كه اخباريان، قياس اولويت را حجّت نمي‌دانند؛ ولي اصوليان و مجتهدان، آن را حجّت مي‌دانند. ^۵
و از سيّد نعمة الله جزايري نقل شده: مجتهدان، قياس اولويت را معتبر مي‌دانند؛ بلکه آن را بر اخباري که به اصطلاح متأخّران صحيح نيستند، مقدّم مي‌دارند؛ ولي اخباريان اعتنايي به قياس اولويت ندارند و معتقدند آن از طريق جمهور اهل سنّت است و حق با اخباريان است. ^۶
و برخي ^۷ هم در اين فرق، از اين دو پيروي کرده‌اند؛ امّا بايد ديد آيا اين نسبت، صحيح است، يا نه؟
به نظر مي‌رسد كه اين سخن در باره مشهور از اخباريان، صحيح است؛ امّا نمي‌توان آن را به تمام آنان نسبت داد. لذا شيخ حسين کرکي با اين که اخباري است، قياس اولويت را حجّت مي‌داند. وي مي‌گويد: خلافي در حجّيت مفهوم موافق نيست، و حق، اين است که اين قياس نيست و از فحوا استفاده مي‌شود و دلالت آن قطعي است و به اجماع علما حجّيت دارد. ^۸
به هر حال در نفي حجّيت قياس اولويت، سيّد نعمة الله جزايري مي‌گويد: آن قياسي که ابليس قياس کرد و امام صادق عليه السلام آن را باطل نمود، قياس اولويت است، و