45
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

اعتماد داشته است. ۱ طبق اين نقل، وي سؤال ابن ابي ليلا را با اعتراف به اين که نصّ خاصي وجود ندارد، به استناد روايت ديگري پاسخ داده و به نوعي اجتهاد کرده است.

۳. جميل بن درّاج

وي فقيهي اهل فتوا، از اصحاب فقيه امام صادق و امام کاظم عليهما السلام، و در شمار اصحاب اجماع است. ۲ روايت او مورد اتفاق است و حتي به جماعتي نسبت داده شده که در باره رُوات قبل از او هم بررسي سند لازم نيست. ۳
صاحب جواهر پس از بيان اين که طلاق خُلع، احتياج به صيغه طلاق ندارد، مي‌‌گويد: «اين، مذهب جميل بن درّاج است» و سپس به روايات نيز استناد مي‌‌کند. ۴ شيخ طوسي هم که گفته احتياج به صيغه طلاق دارد، برخي از اصحاب ائمّه را به عنوان «متقدّمين» نام ‌برده و ادّعا کرده که نظر آنان نيز همين بوده است. ۵
همچنين، جميل بن درّاج در باره مرتدّ ملّي، از امام باقر و يا صادق عليه السلام نقل مي‌کند که «از مرتد مي‌خواهند توبه کند و چنانچه توبه نکرد، کشته مي‌شود». از حضرت پرسيدند: اگر بعد از توبه، دو باره از اسلام بر گشت، چه حکمي دارد؟ گفت: «از او مي‌خواهند توبه کند». باز سؤال شد که اگر بعد از توبه، براي بار سوم بر گشت، چه حکمي دارد؟ گفت:
من در اين باره چيزي نشنيده‌ام؛ ولي به نظر من، او به منزله زناکار است که اگر دو بار حدّ خورد و بار سوم مرتکب آن گناه شد، کشته مي‌شود، و اصحاب ما روايت کرده‌اند که زاني، در نوبت سوم کشته مي‌شود. ۶

1.الکافي، ج ۵، ص ۲۱۵، ح ۱۲، تهذيب الأحکام، ج ۷، ص ۶۵، ح ۲۸۲.

2.إختيار معرفة الرجال، ص ۳۷۵، ش ۷۰۵.

3.معجم رجال الحديث، ج ۱، ص ۶۱ ـ ۵۹.

4.جواهر الکلام، ج ۳۳، ص ۲ ـ ۵.

5.آنان عبارت‌اند از: جعفر و حسن فرزندان بن سماعه، علي بن رباط و ابن حذيفه (تهذيب الأحکام، ج ۸، ص ۹۸، ذيل ح ۳۲۸ و ح۳۲۹، الإستبصار، ج ۳، ص ۳۱۷، ح ۱۱۲۸).

6.قال لم اسمع في هذا شيئاً، ولکنّه عندي بمنزلة الزاني الّذي يقام عليه الحدّ مرّتين ثمّ يقتل بعد ذلک ( الکافي، ج ۶، ص ۲۵۶، باب حد مرتد، ح ۵، تهذيب الأحکام، ج ۱۰، ص ۱۳۷، ح ۵۴۴).


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
44

داشته است. ۱ با اين همه، روايات بسياري گوياي اعتبار وي نزد ائمه و اصحاب است. ۲اجتهاد او مورد تأييد بوده است؛ چنان که وقتي مرد شامي به امام صادق عليه السلام گفت: «مي‌خواهم با شما در فقه مناظره کنم»، امام به زراره دستور داد که در اين زمينه با او مناظره کند. ۳ حتي عمر بن اُذَينه، يکي از اصحاب فاضل امام، سخن زراره را بدون استناد به حديث نيز مي‌‌پذيرفت. ۴

۲. محمّد بن مسلم

محمّد بن مسلم (م ۱۵۰ ق) از فقها و محدّثان و از بزرگان اصحاب صادقين عليهما السلام و از اصحاب اجماع بوده است. ۵ او فقيهي باتقوا بود و کتابي شامل چهارصد مسئله در ابواب حلال و حرام داشت ۶ و بنا به نقلي، قاضي کوفه، ابن ابي ليلا نيز به فتواي او

1.براي نمونه، بر اساس برداشت خود، امام صادق عليه السلام را مهدي موعود مي‌پنداشت واين را به صراحت و قاطعاه نيز گفته بود ( إختيار معرفة الرجال، ج ۱، ص ۳۷۴، ش ۲۵۸). همچنين، اين که با طولاني شدن غيبت، فتنه‌هايي رخ خواهد داد که باعث خروج مردم از دين مي‌شود، به ديده وي عجيب و باورنکردني مي‌آمد (همان، ص ۳۷۵، ش ۲۶۰)؛ در حالي که اين مطلب را از احاديث شيعه مي‌دانست. از آن جا که وي در کوفه مي‌زيسته و در آغاز نيز با مکتب اهل بيت چندان آشنايي نداشته، گويا اين گونه نظريات وي، متأثّر از انديشه‌هاي انحرافي آن روزگار بوده که به‌ويژه در کوفه، رواج بسيار داشته است.

2.بر پايه آنچه شيخ طوسي ( إختيار معرفة الرجال) آورده، او از محبوب‌ترين افراد نزد امام صادق عليه السلام بود (ص ۱۳۵، ش ۲۱۵) و امام از وي رضايت داشت (ص ۱۴۱، ش ۲۲۲ و ص ۳۷۵، ش ۲۶۰) و از اصحاب سرّ امام باقر عليه السلام و از کساني شمرده مي‌شد که باعث دفع بلا از مردم‌اند (ص ۱۳۷، ش ۲۲۰) و اگر افرادي چون او نبودند، احاديث امام از بين مي‌رفت (ص ۱۳۶، ش ۲۱۷).

3.إختيار معرفة الرجال، ص ۲۷۶، ش ۴۹۴.

4.الکافي، ج ۷، ص ۹۱، ح ۱، تهذيب الأحکام، ج ۹، ص ۲۸۰، ح ۱۰۱۳. او احکامي را بر زراره عرضه کرد و گفت: «بگو کدام يک حق است و کدام يک باطل و ديگر روايتش را نقل نکن و ساکت بمان». تعبير ««ولاتروه» نشان مي‌دهد که سخن زراره را از آن جهت معتبر مي‌دانسته که مطمئن بوده او به استناد روايات، اظهار نظر مي‌کند؛ ولي استدلالي که زراره در پاسخ آورده، به گونه‌اي است که گويا همه فروع و تفاصيل را عيناً از زبان امام نشنيده؛ بلکه برخي را با اجتهاد خويش گفته است.

5.إختيار معرفة الرجال، ص ۱۶۷، ش ۲۸۰ و ص ۲۳۸، ش ۴۳۱.

6.رجال النجاشي، ص ۳۲۳ ـ ۳۲۴، ش ۸۸۲.

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ابراهیم بهشتی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 11914
صفحه از 555
پرینت  ارسال به