385
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

شيطان پيروي مي‌کند، دستور مي‌دهد كه: شيطان را عبادت نکنيد: (أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيکمْ يابَنِي ءَادَمَ أَن لاَّ تَعْبُدُواْ الشَّيطَانَ إِنَّهُ لَکمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ). ۱ پس طاعت و انقياد، خود عبادت است، و اين روايت، دلالت دارد که تقليد کردن از مجتهداني که به آراي خود فتوا مي‌دهند، جايز نيست مگر کسي که به محکمات قرآن و حديث فتوا دهد که در اين صورت، پيروي کردن از او تقليد از او نيست؛ بلکه تقليد از معصومي است که خداوند، طاعت او را واجب کرده است. ۲ احاديث فراواني در دست داريم كه به ما دستور داده‌اند به ائمّه عليهم السلام و احاديث آنان ـ که راويان آن ثقه هستند و يا در کتب مورد اعتماد آمده‌اند ـ مراجعه کنيم، که به اين كار، تقليد نمي‌گويند. ۳
به اين روايات، اين گونه پاسخ داده مي‌شود که: اينها از مجتهدان و مقلّدان ما انصراف دارند و موضوعاً خارج هستند و مراد اين روايات، آن علما و مقلّداني هستند که در بين عامّه در آن زمان رايج بوده است؛ زيرا علماي ما به ظواهر آيات و روايات فتوا مي‌دهند و در مواردي که تفحّص کردند و روايتي پيدا نکردند، سراغ اصول عمليه و حکم ظاهري مي‌روند که دليل بر اعتبار آنها داريم، و روايتي که طبرسي در الاحتجاج از تفسير امام حسن عسکري عليه السلام نقل مي‌کند، مؤيّد اين مطلب است که خلاصه‌اش اين گونه است:
امام عسكري مي‌فرمايد:
شخصي به امام صادق عليه السلام گفت: چرا خداوند، عوام يهود را به خاطر تقليد کردن آنها از علمايشان نكوهش کرده است: (وَ مِنْهُمْ أُمِّيونَ لاَ يعْلَمُونَ الْکتَابَ إِلاَّ أَمَانِي وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يظُنُّونَ)، ۴ با اين که عوام يهود چيزي نمي‌دانستند و چاره‌اي جز تقليد کردن از علماي خود نداشتند و مانند عوام ما از علماي خود تقليد مي‌کردند. اگر تقليد براي عوام يهود، جايز نيست، پس بايد براي عوام ما هم جايز نباشد؟!

1.سوره يس، آيه ۶۰.

2.کتاب الوافي، ص ۲۴۰.

3.الفوائد المدنية، ص ۱۲۷؛ الفوائد الطوسية، ص ۳۲۴ ـ ۳۲۵؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۴۱ (صفات القاضي، باب ۷).

4.سوره بقره، آيه ۷۸.


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
384

از چيزي که پدران خود را بر آن يافته‌ايم، پيروي مي‌کنيم. آيا هرچند پدرانشان چيزي را درک نمي‌کرده و به راه صواب نمي‌رفته‌اند ]باز هم درخور پيروي هستند؟]).
مضمون اين مي‌توان در آيات ديگري چون آيه ۱۰۴ سوره مائده و... مشاهده كرد.
مجتهدان، به اين آيات پاسخ داده‌اند و معتقدند كه: اوّلاً، بحث در اين جا، تقليد در «فروع دين» است نسبت به عوامي که قدرت بر تحصيل علم ندارند، در حالي ‌كه اين آيات، در نكوهش از تقليد در «اصول دين» وارد شده است و آنان در دينشان از پدران خود پيروي کرده‌اند؛ ثانياً، پدران آنان جاهل بوده‌اند و تقليد جاهل از جاهل در فروع دين، به حکم فطرتْ جايز نيست؛ ۱ ثالثاً، تقليد جاهل از عالم، به اجماع، از تحت آياتي که تقليد را نكوهش مي‌کنند، خارج شده است. ۲
در روايتي، ابو بصير از امام صادق عليه السلام در باره معناي آيه شريف (اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللهِ) ۳ سؤال مي‌کند. امام عليه السلام مي‌فرمايد:
فقال: اما والله مادعوهم الي عبادة أنفسهم، ولو دعوهم ما اجابوهم، ولکن احلّوا لهم حراماً، و حرّموا عليهم حلالاً فعبدوهم من حيث لا يشعرون. ۴
علما و عُبّاد، مردم را به عبادت و پرستش خود دعوت نکرده‌اند، و چنانچه دعوت هم مي‌کردند، اجابت نمي‌نمودند؛ بلکه حرام را براي آنان حلال، و حلال را بر آنان حرام کردند، و اگر کسي بر خلاف امر خداوند دستوري دهد، آنان که از او پيروي مي‌کنند، او را ربّ خود قرار داده، بدون اين که بفهمند، او را عبادت کرده‌اند.
چنانچه قرآن در باره کسي که از هواي نفس خود پيروي مي‌کند، مي‌گويد: نفس خود را اله و معبود خود قرار داده: (أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ) ۵ و يا به کساني که از

1.التنقيح في شرح العروة الوثقي، ج ۱، ص ۶۹.

2.زبدة الاُصول، ص ۴۱۸.

3.سوره توبه، آيه ۳۱.

4.الکافي، ج ۱، ص ۵۳ (باب التقليد)، ح ۱؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۸۹ (صفات القاضي، باب ۱۰)، ح ۱؛ مرآة العقول، ج ۱، ص ۱۸۳.

5.سوره جاثيه، آيه ۲۳.

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ابراهیم بهشتی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 12141
صفحه از 555
پرینت  ارسال به