301
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

از اخباريان متأخّر، شيخ حرّ عاملي (م ۱۱۰۴ ق) نيز مخالف تنقيص بوده و از او نقل شده است:
هر کسي در اخبار، تتبّع، و در تاريخ و آثار، تفحّص کند، يقين پيدا مي‌کند که قرآن در بالاترين درجه تواتر است. هزار نفر از صحابه، حافظ قرآن بودند و آن را نقل مي‌کردند، و در زمان پيامبر خدا صلي الله عليه و آله جمع‌آوري و تأليف شده است. ۱
در مقابلِ نظر مشهور و معروف شيعه، گروهي از شيعه و عامّه، قائل به وقوع نقصان در قرآن شده‌اند ۲ كه مي‌توان اين افراد را برشمرد: علي بن ابراهيم قمي (زنده در ۳۰۷ ق) ۳ـ که حتّي به گفته بعضي از اخباريان، او در اين باره، غلوّ و تندروي کرده است ـ ، ۴فرات بن ابراهيم کوفي (م حدود ۳۰۰ ق) صاحب تفسير، ۵محمّد بن ابراهيم بن جعفر نعماني (م حدود ۳۶۰ ق) صاحب کتاب الغيبة، ۶محمّد بن مسعود عيّاشي، صاحب تفسير، ۷ احمد بن ابي طالب طبرسي، صاحب الإحتجاج، ۸و محمّد بن علي بن شهرآشوب، صاحب مناقب. ۹

1.الفصول المهمّة، ص ۲۴۴؛ الأنوار النعمانية، ج ۲، ص ۳۵۷.

2.الميزان، ج ۱۲، ص ۱۰۸.

3.براي نمونه، ر.ک: تفسير القمّي، ج ۱، ص ۵۸، ۱۱۰، ۱۴۲، ۲۱۲، ۱۵۹، و ج ۲، ص ۹۵، ۱۱۷، ۱۹۷ ـ ۱۹۸، ۳۰۱ و ۳۷۷.

4.تفسير الصافي، ج ۱، ص ۳۴؛ مرآة الأنوار، ص ۴۹. وي در لابه‌لاي تفسيرش، مطالب حاکي از تحريف را به گونه‌اي نقل کرده که معلوم مي‌شود او نيز خود، قائل به تحريف قرآن بوده است.

5.ر. ک: تفسير فرات الکوفي، ص ۴۶ ـ ۴۸ و ۷۸. به گفته آية الله بروجردي، نزديک يک چهارمِ روايات تحريف، در تفسير فرات بن ابراهيم نقل شده است ( نهاية الاُصول، ص ۴۸۳).

6.الذريعة، ج ۴، ص ۳۱۸، ش ۱۳۴۲. او در اين تفسير، عامّه را متّهم مي‌کند که بخش‌هايي از متن اصلي قرآن را تغيير داده و تحريف کرده‌اند (بحار الأنوار، ج ۸۹، ص ۶۰، ح ۴۶؛ تفسير الصافي، ج ۱، ص ۲۵. نيز ر.ک: کتاب ماه دين، ش ۴۵ ـ ۴۶، ص ۴۴).

7.او رواياتي را نقل مي‌کند که با قرآن موجود، مطابقت ندارد (تفسير العيّاشي، ج ۱، ص ۹ ـ ۱۰، ح ۱، ۳ و ۷ و ص ۲۴، ح ۲۸ و ص ۱۶۸، ح ۳۰. نيز ر.ک: مرآة الأنوار، ص ۴۹، چاپ شده در جلد اوّل البرهان في تفسير القرآن).

8.الإحتجاج، ج ۱، ص ۲۲۲ ـ ۲۲۸؛ قوانين الاُصول، ج ۱، ص ۳۸۵.

9.مدخل التفسير، ص ۱۹۱.


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
300

معناي ديگر تحريف ـ که محلّ نزاع نيز هست ـ‌ ، کم شدن بخشي از قرآن، در نسخه موجود است. بهتر است براي پرهيز از اشتباه، اين نوع را «تنقيص» بناميم. معروف و مشهور در ميان دانشمندان شيعه، اين است که چنين تنقيصي نيز در قرآن روي نداده و متن موجود، درست همان قرآني است که بر پيامبر اسلام نازل شده است و حتّي کلمه يا حرفي از آن، کم و زياد نگرديده است؛ هرچند ترتيبي دگرگونه دارد. اين، نظر بسياري از عالمان شيعه است، اعم از متکلّم و اصحاب حديث، يا اصولي و اخباري، از جمله: شيخ صدوق، سيّد مرتضي، شيخ طوسي، امين الاسلام طبرسي، سيّد بن طاووس، علّامه حلّي، مقدّس اردبيلي، قاضي نور الله شوشتري، شيخ بهايي، شيخ جعفر کاشف الغطا، ميرزاي قمي، سيّد شرف الدين عاملي، آقا حسين طباطبايي بروجردي، علّامه طباطبايي و ... . ۱
آنان علاوه بر استناد به رواياتي که بسيار قوي‌تر از اخبار تحريف‌اند، قول تحريف را با کتاب و سنّت و عقل و تاريخ نيز مخالف مي‌‌دانند. پرداختن به دلايل ردّ تنقيص، خارج از موضوع بحث ماست. هدف ما در اين بحث، بررسي ديدگاه اخباريان در اين باره است و اين‌ که آيا تنها اخباريانْ متّهم به پذيرش تحريف‌اند يا در ميان اصوليان نيز چنين نگرشي وجود دارد؟ و آيا اخباريان در اين نظر، پيرو محدّثان سده‌هاي نخست بوده‌اند يا خير؟ شيخ صدوق مي‌گويد:
قرآني که خداوند بر پيامبرش نازل کرد، همين قرآني است که در دست مردم است و کسي که به ما نسبت دهد که قرآنْ بيشتر از اين بوده، دروغگوست. ۲

1.ر.ک: مجمع البيان، ج ۱، ص ۱۵؛ التبيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۳؛ مجمع البيان، ج ۱، ص ۱۵؛ صيانة القرآن، ص ۴۷ و ۷۰؛ مجمع الفائدة و البرهان، ج ۲، ص ۲۱۸؛ مدخل التفسير، ص ۱۸۳ و ۱۸۹؛ کشف الغطاء، ج ۳، ص ۴۵۳؛ قوانين الاُصول، ج ۱، ص ۳۸۵؛ التفسير الأثري الجامع، ج ۱، ص ۹۲؛ أعيان الشيعة، ج ۱، ص ۵۸؛ الفصول المهمّة، ص ۲۴۱ ـ ۲۴۲؛ نهاية الاُصول، ص ۴۸۲؛ دانش‌نامه قرآن، ج ۱، ص ۴۹۷ ـ ۴۹۸؛ الميزان، ج ۲، ص ۱۰۷؛ مهر تابان، ص ۲۸۷؛ البيان في تفسير القرآن، ص ۲۰۰ ـ ۲۰۱؛ تفسير نمونه، ج ۱۱، ص ۱۸.

2.الإعتقادات (سلسلة مؤلَّفات الشيخ المفيد، ج ۵)، ص ۸۴ .

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ابراهیم بهشتی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 12668
صفحه از 555
پرینت  ارسال به