از اخباريان متأخّر، شيخ حرّ عاملي (م ۱۱۰۴ ق) نيز مخالف تنقيص بوده و از او نقل شده است:
هر کسي در اخبار، تتبّع، و در تاريخ و آثار، تفحّص کند، يقين پيدا ميکند که قرآن در بالاترين درجه تواتر است. هزار نفر از صحابه، حافظ قرآن بودند و آن را نقل ميکردند، و در زمان پيامبر خدا صلي الله عليه و آله جمعآوري و تأليف شده است. ۱
در مقابلِ نظر مشهور و معروف شيعه، گروهي از شيعه و عامّه، قائل به وقوع نقصان در قرآن شدهاند ۲ كه ميتوان اين افراد را برشمرد: علي بن ابراهيم قمي (زنده در ۳۰۷ ق) ۳ـ که حتّي به گفته بعضي از اخباريان، او در اين باره، غلوّ و تندروي کرده است ـ ، ۴فرات بن ابراهيم کوفي (م حدود ۳۰۰ ق) صاحب تفسير، ۵محمّد بن ابراهيم بن جعفر نعماني (م حدود ۳۶۰ ق) صاحب کتاب الغيبة، ۶محمّد بن مسعود عيّاشي، صاحب تفسير، ۷ احمد بن ابي طالب طبرسي، صاحب الإحتجاج، ۸و محمّد بن علي بن شهرآشوب، صاحب مناقب. ۹
1.الفصول المهمّة، ص ۲۴۴؛ الأنوار النعمانية، ج ۲، ص ۳۵۷.
2.الميزان، ج ۱۲، ص ۱۰۸.
3.براي نمونه، ر.ک: تفسير القمّي، ج ۱، ص ۵۸، ۱۱۰، ۱۴۲، ۲۱۲، ۱۵۹، و ج ۲، ص ۹۵، ۱۱۷، ۱۹۷ ـ ۱۹۸، ۳۰۱ و ۳۷۷.
4.تفسير الصافي، ج ۱، ص ۳۴؛ مرآة الأنوار، ص ۴۹. وي در لابهلاي تفسيرش، مطالب حاکي از تحريف را به گونهاي نقل کرده که معلوم ميشود او نيز خود، قائل به تحريف قرآن بوده است.
5.ر. ک: تفسير فرات الکوفي، ص ۴۶ ـ ۴۸ و ۷۸. به گفته آية الله بروجردي، نزديک يک چهارمِ روايات تحريف، در تفسير فرات بن ابراهيم نقل شده است ( نهاية الاُصول، ص ۴۸۳).
6.الذريعة، ج ۴، ص ۳۱۸، ش ۱۳۴۲. او در اين تفسير، عامّه را متّهم ميکند که بخشهايي از متن اصلي قرآن را تغيير داده و تحريف کردهاند (بحار الأنوار، ج ۸۹، ص ۶۰، ح ۴۶؛ تفسير الصافي، ج ۱، ص ۲۵. نيز ر.ک: کتاب ماه دين، ش ۴۵ ـ ۴۶، ص ۴۴).
7.او رواياتي را نقل ميکند که با قرآن موجود، مطابقت ندارد (تفسير العيّاشي، ج ۱، ص ۹ ـ ۱۰، ح ۱، ۳ و ۷ و ص ۲۴، ح ۲۸ و ص ۱۶۸، ح ۳۰. نيز ر.ک: مرآة الأنوار، ص ۴۹، چاپ شده در جلد اوّل البرهان في تفسير القرآن).
8.الإحتجاج، ج ۱، ص ۲۲۲ ـ ۲۲۸؛ قوانين الاُصول، ج ۱، ص ۳۸۵.
9.مدخل التفسير، ص ۱۹۱.