293
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

«راسخون در علم»، ۱اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله است. پس هر چه را که نمي‌دانيم، بايد از آنان بپرسيم و به اقتضاي آيات ديگر، ۲دستور داريم که از پيامبر و اهل بيتش ـ که تمام معارف و احکام و علوم قرآن و آثار خود را نزد آنان به وديعه گذاشته است ـ ، اطاعت کنيم. همچنين از آن جا که اين گونه آيات، همگي عام و مطلق‌‌اند، اين وجوب، منحصر به موضوع خاصّي نيست. پس در اصول و فروع دين و امور معاش و معاد و ديگر امور، فرمان‌برداري از آنان واجب است. ۳
۳. دليل ديگر اخباريان، سيره شيعيان و اصحاب ائمّه عليهم السلام است که به ادّعاي اخباريان، مرجع آنان در عقايد و اعمال، نصوصي بوده است که يا مستقيم از ائمّه عليهم السلام مي‌شنيدند، و يا به واسطه افراد ثقه‌اي که به سخنشان اعتماد بود. هر گاه هم خبر واحدي از ائمّه نقل مي‌‌شد که قرينه‌اي علم‌آور نداشت، آن را از باب شبهات مي‌دانستند و در موضوع آن خبر، احتياط مي‌کردند. ۴

تقليد در اصول دين

آيا تقليد در اصول عقايد، جايز است؟ بر پايه نظر مشهور ميان شيعه، جايز نيست. ۵همان گونه كه پيش از اين بيان شده به گمان برخي از اخباريان، اگر حکم

1.(وَمَا يعْلَمُ تَأْوِيلَهُو إِلاَّ اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ) (سوره آل عمران، آيه ۷).

2.مانند اين آيه: (مَآ ءَاتَاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاکمْ عَنْهُ فَانتَهُواْ) (سوره حشر، آيه ۷). نيز آيه (أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الاَْمْرِ مِنکمْ) (سوره نساء، آيه ۵۹).

3.ر.ک: الفوائد المدنية، ص ۱۲۹؛ الفوائد الطوسية، ص ۴۱۳؛ الوافي، ج ۱، ص ۱۲؛ مرآة العقول، ج ۱، ص ۱۰۰؛ رسالة في الإعتقادات، علّامه مجلسي، ص ۵ ـ ۶. شيخ حرّ عاملي نيز در إثبات الهداة (ج ۱، ص ۱۰۷)، در باب «وجوب الرجوع إلي الأدلّة النقلية في تحصيل المعارف التفصيلية»، آيات و روايات بسياري را در اين باره ذکر کرده است.

4.هداية الأبرار، ص ۶۸ ـ ۶۹.

5.قوانين الاُصول، ج ۲، ص ۱۷۳. نيز ر.ک: تمهيد الاُصول في علم الکلام، ص ۴؛ الإقتصاد و الإرشاد إلي طريق الإجتهاد (رسائل الشهيد الثاني، ج ۲)، ص ۷۵۴؛ الفوائد الطوسية، ص ۳۲۴؛ قواعد المرام في علم الکلام، ص ۲۹؛ معارج الاُصول، ص ۲۷۷؛ شرح باب حادي عشر، ص ۴؛ القواعد و الفوائد، ج ۱، ص ۳۱۹، قاعده ۱۱۳؛ رسائل المحقّق الکرکي، ج ۱، ص ۸۰. شيخ مفيد (در سلسلة مؤلَّفات الشيخ المفيد: تصحيح الإعتقاد، ج ۵، ص ۷۲) ادعاي اتفاق و وحيد بهبهاني (در الفوائد الحائرية، ص ۴۵۶) ادعاي اجماع کرده‌اند و صاحب معالم (معالم الدين، ص ۲۴۳) به جمهور علماي اسلام نسبت داده است. اين، گذشته از مستندات قرآني و روايي آنان است. با اين حال، عدّه کمي همچون: حسن بصري و حشويه، تقليد را در اصولي همانند وجود صانع و نبوّت و عدل نيز تجويز کرده‌اند و يا حتّي قائل به وجوب تقليد در اين باب شده‌اند (ر.ک: حقائق الإيمان، ص ۵۹؛ الأنوار النعمانية، ج ۱، ص ۶؛ شرح المواقف، ج ۸، ص ۳۷۲).


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
292

ممکن است اين روايت را حمل بر اعمّ از اصول و فروع کنيم. پس در جايي که ممکن است، تحصيل يقين و در غير آن، تحصيل ظنّ معتبر مي‌کنيم. ۱
البته لزوم يقين و عدم کفايت ظن حتّي در فروع، نظري است که از مشخّصه‌هاي اخباريان و حتّي ملاک اخباريگري شمرده شده است؛ ۲ولي بر پايه آنچه گذشت، مي‌‌بينيد که کفايت ظن در اصول اعتقادات، موافقاني در ميان هر دو گروه دارد و نمي‌توان آن را منتسب به يکي از دو گروه کرد.

دلايل حجّيت روايات در عقايد

از مجموع اين کلمات، استفاده مي‌شود که اخباريان عقيده دارند که در اصول دين نيز مانند فروع دين، دليل معتبر، منحصر در اخبار معصومان عليهم السلام است. دلايل آنان، همان دلايل کلّي‌اي است که رجوع به اهل بيت عليهم السلام را لازم مي‌‌کند و اخباريان در مباحث ديگر نيز بدانها تمسّک جسته‌اند. مهم‌ترين دلايلي که در اين جا مي‌‌توان نام برد، عبارت‌اند از:
۱. حديث ثقلين ۳ که متواتر بين شيعه و اهل سنّت است. بر پايه آن، پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرموده است که کتاب خدا و عترت و اهل بيت او، تا روز قيامت، از هم جدا نمي‌شوند، و ضمانت کرده است که اگر به آن دو، تمسّک بجوييم، هرگز گم‌راه نمي‌شويم. هر گاه ما به کلام اهل بيت تمسّک کنيم، به مجموع دو ثقل عمل کرده‌ايم؛ چرا که آنان ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، مطلق و مقيّد، عام و خاص، و آنچه را به ظاهرش باقي است، مي‌‌شناسند و چون ديگران چنين شناختي ندارند، براي يافتن مراد خداوند، راهي جز از ناحيه اهل بيت وجود ندارد. ۴
۲. بر اساس اخبار فراواني که در دست داريم، مراد خداوند از «أهل الذکر» ۵و

1.مرآة العقول، ج ۱، ص ۱۰۰.

2.ميراث اسلامي ايران، ج ۴، ص ۳۸۵.

3.وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۱۹ (صفات القاضي، باب ۵)، ح ۹.

4.الفوائد المدنية، ص ۱۲۸؛ الفوائد الطوسية، ص ۴۱۲.

5.(فَسْئلُواْ أَهْلَ الذِّکرِ إِن کنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ) (سوره نحل، آيه ۴۳، سوره انبيا، آيه ۷).

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ابراهیم بهشتی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 12061
صفحه از 555
پرینت  ارسال به