واجب نشده‌اند. ۱ شيخ حسين کرکي نيز همين ديدگاه را قبول دارد و مي‌گويد:
عقل به تنهايي و بدون تابيدن نور نقل، نمي‌تواند حکم شرعي را اثبات کند... و حال عقل با نقل، همانند حال چراغ با روغن آن است که چراغ، روشناييِ خود را از روغن گرفته، و وقتي روغن آن کم شود، نورش نيز کم ميشود و وقتي روغن تمام شود، خاموش ميشود. ۲
دلايل عدم ملازمه
کساني که ملازمه ميان حکم عقل و شرع را نمي‌پذيرند، سه دسته دليل اقامه کرده‌اند.
۱. بر حسب ظاهر برخي از آيات و روايات، ۳حکمت فرستاندن پيامبران، اتمام حجّت بر بندگان بوده است ۴تا هر کس هلاک ميشود و يا هدايت مي‌يابد، از روي حجّت بوده باشد. ۵پس وجوب و تحريم، تنها از طريق پيامبران خدا اثبات ميشود و از اين روست که خداوند براي بيان مصالح و مفاسد مردم، همواره حجّتي در زمين دارد و در هيچ زماني، زمين خالي از امام معصوم نيست. پس اگر قبل از بعثت، عقل مي‌‌توانست حجّت خداوند را بر مردم تمام کند، خداوند رسولان را نمي‌فرستاد. همچنين، خداوند اعلام فرموده است که قبل از فرستادن رسول، عذاب و مجازاتي در کار نيست؛ ۶ و وقتي عذاب نبود، وجوب و حرمت شرعي هم نيست؛ و وقتي وجوب شرعي نبود، وجوب عقلي هم نداريم. ۷
1.الفوائد المدنية، ص ۱۶۱؛ کتاب ماه دين، ش ۴۵ ـ ۴۶، ص ۸۸.
2.هداية الأبرار، ص ۲۵۲ و ۱۹۴.
3.براي نمونه: الکافي، ج ۱، ص ۱۷۸ (باب أنّ الأرض لا تخلو من حجّةٍ)؛ علل الشرائع، ج ۱، ص ۱۲۰، باب ۹۹، ح ۱؛ التوحيد، ص ۴۵، باب ۲، ح ۴؛ کمال الدين، ص ۵۰۸، ح ۳۷.
4.(رُّسُلاً مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلاَّ يکونَ لِلنَّاسِ عَلَي اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ) (سوره نساء، آيه ۱۶۵). نيز ر.ک: سوره طه، آيه ۱۳۴.
5.(لِّيهْلِک مَنْ هَلَک عَن بَينَة وَيحْيي مَنْ حَي عَن بَينَة) (سوره انفال، آيه ۴۲).
6.مانند اين آيه: (وَمَا کنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّي نَبْعَثَ رَسُولاً) (سوره اسراء، آيه ۱۵).
7.ر.ک: البحر المحيط، ج ۱، ص ۱۹۲؛ الإحکام في اُصول الأحکام، ج ۱، ص ۱۳۱؛ تهذيب شرح الأسنوي علي منهاج الوصول، ج ۱، ص ۹۶؛ الاُصول الأصلية، ص ۱۱۹؛ الوافية، ۱۷۲؛ مجمع البيان، ج ۴، ص ۴۳۳؛ نور الثقلين، ج ۲، ص ۱۶۰، ح ۱۲۱ ـ ۱۲۲؛ قوانين الاصول، ج ۲، ص ۶.
