مي‌توان از اين دسته معرّفي کرد، مانند: محمّد باقر مجلسي، ۱سيد نعمة الله جزايري، ۲ و نيز ملاّ محسن فيض کاشاني که نه تنها ظواهر قرآن را در احکام نظري و غير آن حجّت مي‌داند، بلکه معتقد است که مؤلفّان کمال‌يافته نيز به برکت متابعت از معصومان عليهم السلام، ممکن است بعضي از متشابهات قرآن را تأويل کنند؛ هرچند علم به تمام متشابهات، مخصوص ائمّه عليهم السلام است. ۳ پس اين رويکرد، نظري فراگير ميان اخباريان نيست و برداشت سيد عبد الله جزايري را بايد پذيرفت که منع از عمل به ظاهر آيات را نشانه افراط در اخباريگري دانسته است. ۴
۲. نفي حجّيت در احکام نظري
دسته دوم از اخباريان، قائل به تفصيل ميان احکام نظري و ديگر احکام‌اند. آنان منکر حجّيت ظواهر قرآن در احکام نظري هستند؛ يعني آنچه گوياي حکمي عملي است ولي از ضروريات دين نيست و بايد با نظر و استدلال بدان دست يافت؛ اعمّ از اصول و فروع. اين دسته، منابع احکام شرعي را منحصر در اخبار و سنّت ميدانند و عقيده دارند که در احکام شرعي، نمي‌شود به ظواهر قرآن استدلال کرد؛ مگر آن که نصي از اهل بيت عليهم السلام مطابق آن ظاهر، وارد شده باشد؛ ولي در احکام غير نظري، ظواهر قرآن را حجّت ميدانند، مانند: احکام ضروري، آيات وعظ و انذار و رُهب و تذکّر، و آياتي که يکي از ادلّه عقلي قطعي را در باره اصول دين از توحيد و قيامت و عدل، تأييد مي‌‌کنند. برخي از اخباريان، از اين دسته هستند، مانند: درويش محمّد بن حسن، محمّد امين استرآبادي، ۵شيخ حسن کرکي، ۶شيخ حرّ عاملي، ۷
1.بحار الأنوار، ج ۸۶، ص ۱۳۹ و ۱۴۷ ـ ۱۴۹.
2.منبع الحياة، ص ۴۴ و ۴۹.
3.الاُصول الأصلية، ص ۲۰ ـ ۲۱ و ۳۸ و ۴۹.
4.او اين سخن را در باره شيخ عبد الله سماهيجي گفته است ( الإجازة الکبيرة، ص ۲۰۳).
5.الفوائد المدنية، ص ۹۰.
6.هداية الأبرار، ص ۱۵۵ و ۱۶۲.
7.الفوائد الطوسية، ص ۱۷۶ و ۱۸۶ و ۱۹۴ ـ ۱۹۵.
