217
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

چهارم: کشّي که ناقل اين اجماع است، خود، به اقوال همه اماميه دست نيافته تا شهادتش مبتني بر حسّ باشد؛ بلکه او به استناد قول افراد معروف، حدس زده که ديگران نيز همين نظر را دارند. و حجّيت خبر واحد، شامل خبر حدسي نمي‌شود.
پنجم: گذشت که عملاً اجماعي در باره اين افراد وجود نداشته است؛ زيرا متقدّماني چون شيخ صدوق نيز گاهي روايات اصحاب اجماع را صراحتاً رد کرده‌‌اند. ۱ شيخ صدوق پس از نقل روايتي در باره اعمال عيد غدير، مي‌گويد:
استاد ما محمّد بن حسن بن وليد اين روايت را تصحيح نکرده؛ زيرا از طريق محمّد بن موسي همداني است و او شخص ثقه‌اي نيست، و هر روايتي را که استاد ما حکم به صحّت آن نکند، رها مي‌‌کنيم و نزد ما صحيح نيست. ۲
ششم: بر فرض که اجماع ياشده را بپذيريم، در باره برخي از اين افراد، اختلاف وجود دارد که منظور چه کسي است. ۳ پس موضوع اجماع، مبهم است.
هفتم: بر فرض صحيح دانستن روايات اصحاب اجماع، باعث نمي‌شود که تمام روايات کتب اربعه را صحيح بدانيم؛ چراکه روايات ديگران را نيز فراوان نقل کرده‌اند. ۴

۸. تصريح پيشينيان به بي‌اعتباري برخي از اصل‌ها

به خلاف آنچه ادعا شده، برخي از اين اصل‌ها، مورد اعتماد همه نبوده است: گاهي اعتبار روايات يک اصل را مشروط کرده‌اند؛ چنان که شيخ طوسي جواز عمل به روايات کتب معروف و اصول مشهور را مشروط به ثقه بودن راوي آن دانسته

1.براي نمونه: الإستبصار، ج ۳، ص ۲۶۱، ذيل حديث ۹۳۵.

2.کتاب من لايحضره الفقيه، ج ۲، ص ۵۵، ذيل حديث ۲۴۱.

3.براي نمونه، اختلاف وجود دارد که آيا حسن بن محبوب، از اصحاب اجماع هست يا نه؟ منظور از «ابو بصير»، ابو بصير مرادي است يا ابو بصير اسدي؟ ( إختيار معرفة الرجال، ص ۲۳۸ و ۵۵۶، ش ۴۳۱ و ۱۰۵۰؛ الرسائل الاصولية، ص ۱۳۷).

4.وجيزة في علم الرجال، مشکيني، ص ۲۹ ـ ۳۳؛ الوافية في اُصول الفقه، ص ۲۶۷؛ الرسائل الاصولية، ص ۱۴۶.


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
216

شما صحيفة سجاديه را ملاحظه کنيد؛ چه قدر اختلاف در ترتيب ادعيه و اختلاف الفاظ ادعيه دارد که موجب اختلاف در معنا مي‌شود، و شما دو نسخه‌اي از آن را نمي‌بينيد که، با هم ديگر موافق باشند؛ با اين که در تمام اعصار، انگيزه‌هاي فراواني بر نقل آن بوده است، چندآن که علماي اسلام لقب «زبور آل محمّد عليهم السلام» را به آن داده‌اند. ۱
افزون بر اين، کتب اربعه متضمّن پاره‌اي اخبار است که هيچ يک از اصحاب ما به آن عمل نکرده است. ۲ و ما در باره اخباري که افاده تشبيه و تجسيم و نفي عصمت مي‌کند، قطع داريم که حتي مؤلّفان اين کتب نيز به آن روايات عمل نکرده‌اند. ۳

۷. خدشه در اعتبار اصحاب اجماع

اين که اخباريان گفته‌اند نويسندگان اصول چهارصدگانه، بيشترِشان از اصحاب اجماع بوده‌اند، مستلزم قطع به صدور اين احاديث نمي‌شود، زيرا:
يکم: مراد کشّي از صحّت روايات، وثوق به صدور است، نه علم به صدور. و مراد او از «تصحيح روايات اصحاب اجماع»، اين نيست که وثوق به صدور روايات آنها داريم؛ بلکه بدين معناست که اخبار آنان «به منزله اخبار موثّق» است.
دوم: در باره معقد اجماع نيز اختلاف است و برخي ۴ جازمانه اين احتمال را پذيرفته‌اند که حکم به صحّت روايات خودِ اين جماعت شده و بايد واسطه آنان با معصوم نيز ملاحظه شود. با وجود اين احتمال، عبارت مجمل مي‌شود و نمي‌توان به آن تمسّک کرد.
سوم: بر فرض اين که معناي مشهور (صحّت همه روايات آنان هرچند از واسطه ضعيف) را قبول کنيم، اين اجماع با خبر واحد نقل شده، پس ظنّي است و سبب قطع به احاديث آنها نمي‌شود.

1.منبع الحياة، ص ۶۵ ـ ۶۶.

2.همان، ص ۷.

3.الحقّ المبين في تصويب المجتهدين وتخطئة الأخباريّين، ص ۳۶.

4.روضة المتّقين، ج ۱، ص ۳۰؛ لوامع صاحب‌قراني، ج ۱، ص ۱۰۵؛ وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۸۰ ـ ۸۱؛ الرواشح السماوية، ص ۸۱ .

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ابراهیم بهشتی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 12041
صفحه از 555
پرینت  ارسال به