۲. اگر مؤلّفان کتب اربعه از صدق اين اخبار با اطلاع نبودند، آن‌ها را نقل نمي‌کردند. ^۱آنان نيز خود، در آغاز تأليفاتشان ^۲و گاه در لابه‌لاي ديگر مطالب، ^۳شهادت داده‌اند که احاديث اين کتب، صحيح است و از همان اصول معتبر گرفته شده است. ^۴شهادت آنها را در صحّت اين احاديث، بايد پذيرفت؛ چراکه شهادت به محسوس داده‌اند. ^۵البتّه بايد توجّه داشت که منظور آنان از صحّت اخبار، صحيح به اصطلاح متأخّران نبوده است و از اين رو، وجود بعضي از ضعفا و کذّابين در اسانيد کتب اربعه، موجب نمي‌شود که از آن اخبار، دست بر داريم و يا ادعاي مؤلّفان را ردّ کنيم. ^۶
۳. بر اساس توضيح ديگري که محدّث جزايري داده است، هر يک از احاديث کتب رابعه را بايد نماينده احاديث بسياري دانست که جهت اختصار حذف شده‌اند. حتي به نقل وي، برخي از محدّثان به همين دليل، معتقد بوده‌اند که روايات کتب اربعه، به طور متواتر از ائمه عليهم السلام به ما رسيده است. وي مي‌گويد:
من بعضي از اصول کهني را که کتب اربعه از آنها گرفته شده، تتبّع کردم. ديدم مؤلف آن براي يک حکم، بابي قرار داده و در آن باب، احاديث بسياري را با ذکر سند، نقل کرده که [بر اساس دسته‌بندي متأخّران،] بعضي از آن اسناد، صحيح و يا

سهل بن زياد آدمي کرد. ^۱با اين اوصاف، اختلافاتي که در احاديث ما وجود دارد، ناشي از وجود کذب در آن‌ها نيست؛ بلکه به سبب احاديثي است که از سرِ تقيه صادر شده‌اند. ^۲

مقدّمه دوم: گردآوري احاديث اصول معتبر، در کتب اربعه

بخش دوم استدلال، اين است که همه اين اصول و کتب معتبر، در زمان تأليف کتب اربعه نيز موجود بوده و کليني و صدوق و طوسي، احاديث اين کتب را بي‌واسطه، از همين اصولي نقل کرده‌اند که اجماع بر صحّت احاديث آنها بوده است. به علاوه، احاديث کتب ديگر را بدون ذکر قرينه‌اي که آنها را از کتب معتمد جدا کند، نقل نکرده‌اند تا مبادا با يکديگر خلط شوند. ^۳به گفته شهيد ثاني، هدف آنان، جلوگيري از نابودي اين اصول بوده است. چون احتمال مي‌‌رفت که اين اصول از بين برود، عدّه‌اي آنها را جمع‌آوري کردند و صاحبان کتب اربعه، بهترين تأليفات را در اين زمينه پديد آوردند. ^۴از ظاهر عبارت شيخ بهايي در الوجيزة نيز همين بر مي‌‌آيد که صاحبان کتب اربعه به اصول چهارصدگانه دسترس داشته‌اند. ^۵

شواهد و قرائن

براي اثبات اين ادعا، به چند قرينه مي‌‌توان استناد کرد:
۱. احاديث کتب اربعه و ديگر تأليف رواييِ زمان غيبت، موافق با کتاب‌هاي بر جاي مانده‌اي است که ثقات امامي، در زمان ائمه عليهم السلام تأليف کرده‌اند. ^۶