187
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

۱. ما دليل داريم که عمل کردن به ظنّ در اين موارد، اعتبار دارد. ۱
۲. در همه شبهات موضوعي، حجّت نبودن ظن، باعث عُسر و حرج و مسدود شدن اثبات احکام مي‌‌شود. ۲
۳. در شبهات حکميه وجوبي نيز وجوب احتياط مستلزم تکليف ما لا يطاق است؛ زيرا در بسياري از موارد، احتمال وجوب مي‌رود و نمي‌توان در تمام آنها احتياط کرد. ۳
اصوليان نيز همين استدلال‌ها را در باره شبهات حکميه تحريمي مي‌‌آورند و پاسخ‌هايي نقضي و حلّي به اخباريان مي‌‌دهند:
۱. در اين موارد، دليل بر حجّيت ظنّ خاص داريم. ۴
۲. احتياط کردن در اين شبهات، موجب عسر و حرجي بزرگ مي‌شود. ۵
۳. در شبهات، فرقي بين خود حکم و موضوع حکم نيست. پس اگر در حکم، عمل کردن به ظنّ را جايز ندانيم، در موضوع آن نيز جايز نخواهد بود و اگر ظن را در شبهه موضوعي معتبر مي‌دانيم، در شبهه حکمي نيز معتبر است. ۶
۵. اصوليان افزون بر ردّ دلايل اخباريان، در دفاع از رويکرد خويش مي‌‌گويند: در مواردي که اصوليان ظن را حجّت مي‌دانند به خاطر ظن نيست، بلکه به جهت اين است که دليل قطعي و برهان علمي در آن موارد وارد شده است. ۷چون دليل و

1.الفوائد الطوسية، ص ۴۰۲.

2.الفوائد المدنية، ص ۹۰؛ الفوائد الطوسية، ص ۴۰۲.

3.الحدائق الناضرة، ج ۱، ص ۴۳.

4.الفوائد الحائرية، ص ۱۲۹.

5.مفاتيح الاُصول، ص ۵۰۶.

6.الفوائد الحائرية، ص ۱۲۴.

7.هداية المسترشدين، ج ۳، ص ۶۹۱.

8.الرسائل الاصولية، رساله الإجتهاد والأخبار، ص ۱۲؛ عوائد الأيام، ص ۳۵۶؛ فوائد الاُصول، ج ۱، ص ۱۳۴.


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
186

وما حجب الله علمه علي العباد فهو موضوع عنهم. ۱
آنچه براي بندگان خدا بيان نشده، از دوش آنان بر داشته شده است.
پس آنان نيز همانند اخباريان، بر اين باورند که هر چيزي حکمي از طرف شارع دارد. اختلاف آنان با اخباريان، تنها بر سرِ شبهات حکمي است؛ يعني همان احکامي که يا نزد ائمه عليهم السلام مخزون است و آنان بيان نفرموده‌اند و يا فرموده‌اند و به دست ما نرسيده است. اصوليان با استناد به اصل برائت، بر اين باورند که چنين احکامي «رفع» شده است. ۲به استناد برخي احاديث، سکوت خداوند در باره اين گونه احکام، رحمت و لطفي از سوي خداوند است، پس بايد آن را قبول کنيم و خود را در باره آن به رنج نيندازيم. ۳سکوت خداوند در اين موارد، بدين معناست که به اولياي خويش امر نکرده که آنها را بيان کنند و به گوش مردم برسانند. ۴

پاسخ اصوليان به دلايل نهي از ظن

مهم‌ترين دليل اخباريان، آيات و رواياتي است که از عمل کردن به ظنّ، نهي مي‌کند. پاسخ اصوليان به اين استدلال، هم نقضي است و هم حلّي. پاسخ نقضي آنان، ناظر به اين است که اخباريان در شبهات موضوعي (اعم از تحريمي و وجوبي) و نيز در شبهات حکميه وجوبي، با وجود اين همه آيات و روايات، قائل به توقّف و احتياط نيستند. ۵آنان نيز در اين موارد، به ظن عمل مي‌‌کنند و چنين استدلال مي‌‌کنند:

1.الکافي، ج ۱، ص ۱۶۴، ح ۳؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۱۱۹ (صفات القاضي، باب ۱۲) ح ۲۸.

2.براي نمونه، ر.ک: فرائد الاُصول، ج ۲، ص ۴۱.

3.براي نمونه، حضرت علي عليه السلام فرمود: «إنّ الله تبارک و تعالي حدّ حدوداً فلا تعتدوها، وفرض فرائض فلا تنقصوها، وسکت عن أشياء لم يسکت عنها نسياناً لها، فلا تکلّفوها رحمةً من الله لکم فاقبلوها ( کتاب من لايحضره الفقيه، ج ۴، ص ۵۳، ح ۱۹۳؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۱۲۹، باب ۱۲، از ابواب صفات القاضي، ح ۶۱) و به همين مضمون، ر.ک: نهج البلاغة، ص ۴۸۷، حکمت ۱۰۵.

4.فرائد الاُصول، ج ۱، ص ۵۸ ـ ۵۹.

5.الرسائل الاُصولية، رساله أصالة البرائة، ص ۳۶۲؛ الفوائد الحائرية، ص ۱۲۴؛ فرائد الاُصول، ج ۲، ص ۶۳.

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ابراهیم بهشتی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 11966
صفحه از 555
پرینت  ارسال به