157
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

الاربعون الحديث في الامامة، شامل چهل حديث از طرق اهل سنت، براي اثبات خلافت بلافصل حضرت علي عليه السلام است. اين کتاب که در برخي از نُسخ مدارج اليقين ناميده شده، به گمان محدّث بحراني و محدّث نوري، از بهترين تأليفات اوست.
برخي از ديگر آثار او: الفوائد النجفية (رساله مختصري نظير الفوائد الطوسية شيخ حرّ عاملي که صاحب حدائق از آن نقل مي‌کند)؛ کتاب رجاليِ بلغة المحدّثين؛ و نيز فهرست علماء البحرين (شرح حال ۳۳ نفر از علماي بحرين)؛ جواهر البحرين في علماء البحرين (شرح حال سيزده نفر از علماي آن ديار)؛ و فهرست آل بابويه (در شرح حال ۲۲ از علماي بابويهي از جمله شيخ صدوق) که اين سه، در يک مجموعه به نام فهرست آل بابويه و علماء البحرين به چاپ رسيده‌اند.

بررسي رويکرد او

از ميان تأليفات محقّق بحراني، آنچه در اين پژوهش به کار مي‌‌آيد، العشرة الکاملة است که در باره اصول فقه و اجتهاد و تقليد است و از نام آن نيز مي‌‌توان حکم به اصولي بودن مؤلفش کرد؛ چنان که شيخ يوسف بحراني مي‌گويد:
اين کتاب، دليل بر اين است که وي اصولي و اهل اجتهاد بوده؛ ولي از مفهوم برخي از فوائد او در الفوائد النجفية ـ که بعد از اين کتاب نوشته ـ بر مي‌آيد که از عقيده‌اش بر گشته و مسلک اخباريان را انتخاب کرده است. ۱
شايد ميرزا محمّد تنکابني هم تحت تأثير سخن شيخ يوسف بحريني واقع شده که او را از اخباريان شمرده است. ۲به هر حال، اگر سخن شيخ يوسف درست باشد، شايد بتوان رساله‌اي را که در وجوب عيني نماز جمعه نوشته، نيز قرينه‌اي بر اخباري بودنش دانست. ۳ولي اين مقدار، براي اثبات اخباري بودن او کافي نيست؛ هرچند قرائني را که بر گرايش او به اخبار دلالت دارند، نمي‌توان انکار کرد. از آن جمله، اين که شاگرد برجسته‌اش شيخ عبد الله سماهيجي، نه تنها اخباري که حتي اخباريِ تندرو بوده است. ۴

1.لؤلؤة البحرين، ص ۱۰ ـ ۱۱.

2.قصص العلماء، ص ۲۷۸.

3.لؤلؤة البحرين، ص ۱۱ ـ ۱۲.

4.لؤلؤة البحرين، ص ۹۸؛ أنوار البدرين، ص ۱۷۴.


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
156

شيخ سليمان بحراني (۱۰۷۵ ـ ۱۱۲۱ ق)

شيخ سليمان بن عبد الله بن علي بن الحسن ماحوزي بحراني معروف به محقّق بحراني، از علماي بزرگ اخباري است که بعد از سيّد هاشم بحراني، رياست مذهبي شيعيان بحرين را به عهده گرفت. مهم‌ترين استادان او عبارت‌اند از: شيخ سليمان معروف به ابن ابي ظبيه اصبعي (م ۱۱۰۱ ق) که از وي به «شيخنا الاعظم و استادنا المعظّم» ياد مي‌کند، شيخ صالح کرزکاني بحراني (م ۱۰۹۸ ق)، و سيّد هاشم بحراني (م ۹ ـ ۱۱۰۷ ق) صاحب تفسير البرهان في تفسير القرآن.
محقّق بحراني در درس و بحث، بسيار جدّي بود، و در منزل خود کرسي درسي داشت که عدّه بسياري از فضلا در آن شرکت مي‌کردند. حتي روزهاي جمعه نيز بعد از نماز، در مسجد، صحيفه سجّاديه را تدريس مي‌کرد. شيخ عبد الله بن صالح سماهيجي بحراني (م ۱۱۳۵ ق)، يکي از شاگردان برجسته او بوده است. ۱
محقّق بحراني با اين که کمتر از ۴۵ سال عمر کرد، آثار بسياري تأليف کرد ۲که به شمارش خودش، ۴۴ اثر غير از رسائل و حواشي بوده است. ۳يکي از آنها

1.فهرست علماء البحرين، ص ۷۶، ش ۲۷ ـ ۲۹ و ص ۷۹، ش ۳۳؛ جواهر البحرين في علماء البحرين، ص ۸۷، ش ۵ و ص ۹۶، ش ۱۲؛ لؤلؤة البحرين، ص ۷ ـ ۱۰؛ روضات الجنات، ج ۴، ص ۱۶ ـ ۱۷، ش ۳۱۹؛ أنوار البدرين، ص ۱۳۷، ش ۶۳ و ص ۱۵۰، ش ۶۹؛ خاتمة مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۶۷؛ الفوائد الرضوية، ص ۲۰۵؛ الإجازة الکبيرة، ص ۲۰۷؛ فهرست آل بابويه و علماء البحرين، تحقيق سيّد احمد حسيني، ص ۱۶ ـ ۲۰.

2.أنوار البدرين، ص ۱۵۲ ـ ۱۵۳، ش ۶۹؛ الذريعة، ج ۱، ص ۲۸۰، ش ۱۴۶۸ و ص ۴۱۸، ش ۲۱۵۷ و ج ۲، ص ۲۴۲، ش ۹۵۹ و ج ۱۵، ص ۹۶، ش ۶۳۰ و ج ۱۶، ص ۳۶۱ و ۳۶۲، ش ۱۶۷۷ و ج ۲۰، ص ۲۳۸، ش ۲۷۶۱.

3.فهرست علماء البحرين، ص ۷۹، ش ۳۳.

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ابراهیم بهشتی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 11928
صفحه از 555
پرینت  ارسال به