عللي عزل شد. آن گاه، پس از مدّتي اقامت در مکّه مکرّمه، به قزوين باز گشت و همان جا نيز در گذشت. ^۱
ملاّ خليل قزويني، نمونه‌اي تمام عيار از اخباريان سرسخت و تندرو بود؛ ^۲به شدّت منکر طريقه اجتهاد بود و عقيده داشت که تمام اخبار اصول کافي، صحيح‌اند و عمل به آنها واجب است؛ زيرا در آن، هيچ روايت تقيه‌اي وجود ندارد و حضرت بقية الله عليه السلام همه روايات اُصول کافي را ديده و با تعبير «أنّه کافٍ لشيعتنا»، از آن تعريف فرموده است. شگفت‌تر اين که معتقد بود هر روايتي که در اصول کافي، مرسل و با «رُوِي» آمده، بدون واسطه، از خود صاحب الزمان عليه السلام روايت شده است. ^۳
يکي از داستان‌هاي جالب در باره ملا خليل قزويني، اين است که چون استعمال دخانيات را حرام مي‌شمارْد، رساله‌اي در اين باره تأليف کرد و نسخه‌اي از آن را با جلدي ظريف و لطيف، در پارچه‌اي نفيس گذاشت و براي علامه مجلسي به اصفهان فرستاد تا شايد با مطالعه آن، از کشيدن قليان منصرف گردد؛ زيرا او زياد قليان مي‌کشيد؛ حتي روي منبر و کرسيِ درس! ^۴علامه مجلسي هم بعد از مطالعه کتاب، تنباکوي مرغوبي را در آن پارچه نفيس گذاشت و همراه با نامه‌اي براي وي

شيخ حسين کرکي (م ۱۰۷۶ ق)

حسين بن شهاب الدين عاملي کرکي، اديب و شاعري حکيم بود که اشعاري زيبا به‌ويژه در مدايح اهل بيت عليهم السلام از وي به جا مانده است. وي پس از مدتي سکونت در اصفهان، تا پايان عمر در حيدرآباد هند اقامت گزيد. وي داراي ديوان شعر و آثار متعدّدي در طب، ادبيات، حديث و فقه بوده است. ^۱
مهم‌ترين اثرِ به جاي مانده از شيخ حسين کرکي، کتابي است در تأييد مکتب اخباري، به نام هداية الأبرار إلي طريق الائمّة الأطهار عليهم السلام که ميرزا محمّد اخباري
(م ۱۲۳۲ ق) آن را ستوده و يکي از منابع اخباريگري معرّفي کرده است. ^۲در مقدّمه اين کتاب، اصل اختلاف و محلّ نزاع بين قائلان و نافيان اجتهاد را بيان کرده و منشأ اختلاف را تعصّب‌هاي جاهليت، و راه حلّ آن را تأمّل در کلام ائمه طاهرين عليهم السلام مي‌داند. نکته شگفت اين که کرکي در باب هفتم کتاب، اجتهاد را باطل مي‌داند و استدلال‌هاي عقلي برخي از قدما (مانند شيخ مفيد، سيّد مرتضي و شيخ طوسي) را «از باب جدال و ابطال باطل و احقاق حق» مي‌داند؛ هرچند آن ادلّه في نفسه باطل است! ^۳

ملّا خليل قزويني (۱۰۰۱ ـ ۱۰۸۹ ق)

ملاّ خليل فرزند غازي قزويني، مکنّا به ابو حامد، از محدّثان و اخباريان بزرگ قرن يازدهم هجري، در قزوين ديده به جهان گشود و در آن جا رشد کرد. او در نزد شاهان صفوي و اُمرا و وزراي آنان، مورد احترام بود و در بيست و شش سالگي، توليت آستانه حضرت عبد العظيم حسني، به او واگذار شد؛ گرچه مدّتي بعد، به