ثقه و کسي که به او اعتماد دارم، نقل مي‌کنم». ^۱شيخ صدوق نيز در کتاب الاعتقادات در مباحثي همچون نزول وحي، و قضا و قدر، ^۲به حديثي مرسل استدلال مي‌کند و از همين رو، شيخ مفيد به او انتقاد مي‌کند که چرا در اين باب، به احاديث شاذ و نادري اعتماد کرده که بر فرض صحّت، معناي ديگري دارند. ^۳و او را سرزنش مي‌‌کند که در اين جا، از رُوات تقليد کرده است. ^۴
سيد مرتضي نيز که هم‌عصر اصحاب حديث بوده، در انتقاد از آنان مي‌گويد:
اين اصحاب حديث، در اصول دين از توحيد، نبوت، عدل و امامت به اخبار واحد احتجاج مي‌کنند، و حال آن که هر عاقلي مي‌داند که اخبار آحاد در اصول دين حجّيت ندارد. ^۵
وقتي از اصحاب حديث از سبب اعتقادشان به توحيد، عدل، نبوّت و يا امامت سؤال کنيد، آنان شما را به روايات ارجاع مي‌دهند و روايات را در آن مورد برايت مي‌خوانند، اگر آنان اين معارف را از جهت صحيح ^۶شناخته بودند به روايات حواله نمي‌دادند. ^۷
و در جاي ديگر مي‌گويد:

سمعي و روايات را نيز براي رسيدن به چنين يقيني، کافي مي‌‌دانند. ولي در گام بعدي، علم و يقين را تنها هنگامي معتبر مي‌‌شمارند که از اخبار به دست آيد. ^۱و افزون بر اينها، مي‌گويند: روش قدماي اصحاب هم همين بوده است. چنان که استرآبادي مي‌گويد:
روش اخباريان پيشين، مانند علي بن ابراهيم و شاگردش کليني و شيخ صدوق و پدرش و علمايي که نزديک به عصر ائمه عليهم السلام مي‌‌زيسته‌اند و يا بعضي از امامان معصوم را درک کرده‌اند، همين بوده است که مدرک مسائل شرعيه را چه اصول دين و چه فروع، منحصر در اخبار اهل بيت دانسته‌اند. ^۲
براي بررسي اين نسبت، بايد عبارات اصحاب حديث را در دو مرحله، بکاويم. نخست اين که مرحوم کليني در ديباچه اثر خود، مي‌گويد:
فرائض و احکام دين، بايد از روي بصيرت باشد و منجر به علم و يقين شود. چنانچه بدون علم و يقين، داخل دين شويم، بدون علم و يقين هم از آن خارج مي‌شويم؛ چنان که امام موسي بن جعفر عليه السلام مي‌فرمايد: «کسي که با علم و بصيرت، ايمان بياورد، در آن ايمان ثابت مي‌ماند، و آن ايمان به دردش مي‌خورد، ولي شخصي که بدون بصيرت ايمان بياورد، در آن ايمان ثابت نمي‌ماند». ^۳
و در مرحله دوم، عقيده دارد که اين علم و يقين، بايد از کتاب و سنت به دست آيد تا ايماني چون کوه استوار، فراهم شود و اگر خداوند کسي را به خودش وا گذارد، اسباب استحسان و تقليد و تأويل را برايش فراهم مي‌کند که نه علم‌آور است و نه ايجاد بصيرت مي‌کند. و چنين ديني عاريه است. ^۴
او اين ديدگاه را در عمل نيز به کار بسته؛ چنان که در بحث غيبت امام زمان و غير آن، به روايات مرسلي اعتماد مي‌کند که راوي آن گفته است: «اين روايت را از