۳ . مردود بودن نفى حسن و قبح عقلى و آموزه هاى دينى
نظريّه جبر، علاوه بر اين كه با عدل خداوند منافات دارد، حكمت نبوّت، امامت، معاد و نيز همه آموزه هاى دينى و حسن و قبح عقلى را نفى مى نمايد ؛ چرا كه انسان مجبور ، همچون حيوانات و جمادات خواهد بود و در مورد اين موجودات نمى توان سخن از مسئوليت و تكليف و شريعت و معاد و ديگر آموزه هاى دينى به ميان آورد .
بنا بر اين ، دلايلى كه آموزه هاى يادشده را اثبات مى كنند ، همگى دلايل ردّ نظريّه جبر نيز هستند .
دو . نظريّه تفويض
تفويض در لغت ، به معناى واگذار كردن و تسليم كردن امرى به ديگرى است و در احاديث و علم كلام ، معانى متعدّدى دارد. در اين جا ابتدا به اين معانى اشاره مى كنيم و پس از آن ، معناى مورد بحث در مسئله جبر و اختيار را توضيح خواهيم داد .
معانى تفويض
واژه «تفويض» در قرآن ، احاديث و اصطلاح علما ، كاربردهاى مختلفى دارد ، مانند :
۱ . تفويض اخلاقى، يعنى انسان ، امور مربوط به خدا را به خدا واگذار كند و در كارها بر او توكّل نمايد .
۲ . تفويض تشريعى (اباحيگرى) ، بدين معنا كه خداوند ، تكليفى بر انسان مقرّر نكرده و تشريع را به خودِ او واگذار نموده است .
