۶۰۰۶. تفسير العيّاشى ـ به نقل از محمّد بن مسلم، از امام باقر عليه السلام ، درباره اين سخن خدا: «هر حكمى را كه نسخ كنيم و يا آن را به [دست ]فراموشى بسپاريم، بهتر از آن، يا مانند آن را مىآوريم» ـ : ناسخ، آن است كه تبديل مىشود، و آنچه [خداوند ]مىفراموشاند، مانند غيبى است كه هنوز موجود نشده است، مانند اين سخن خدا: «خدا آنچه را بخواهد، محو يا اثبات مىكند، و اصل كتاب، نزد اوست» .
پس خداوند، آنچه را بخواهد، انجام مىدهد و آنچه را بخواهد، تبديل مىكند، مانند قوم يونس، آن هنگام كه براى او بَدا حاصل شد و رحمتشان نمود، و مانند سخن خدا كه: «پس، از آنان روى بگردان، كه تو در خورِ نكوهش نيستى» . رحمت خدا آنان را دريافت.
۵ / ۹
استدلالهايى درباره بَدا
۶۰۰۷. امام عسكرى عليه السلام : گروهى از يهود، نزد پيامبر خدا آمدند و گفتند: اى محمّد! اين قبله، بيت المقدّس است كه تو چهارده سال به سوى آن نماز گزاردى و سپس اكنون آن را ترك نمودهاى. آيا چيزى كه بر آن بودى، حق بود، كه [اگر حق بود،] اكنون تو آن را ترك نمودهاى و به سوى باطل شدهاى، در حالى كه باطل ، با حقّ، ناسازگار است؟ يا چيزى كه بر آن بودى، باطل بود، كه [اگر باطل بود،] تو در اين مدّت بر
آن بودهاى؟ پس چگونه مطمئن باشيم كه تو اكنون بر باطل نيستى؟
پيامبر خدا فرمود: «بلكه آن، حق بود و اين [هم] حق است. خداوند مىفرمايد: «بگو: مشرق و مغرب، از آنِ خداست. هر كه را بخواهد، به راه راست هدايت مىكند» . اى بندگان! هر گاه صلاح شما را در رو گرداندن به مشرق بداند، به آن فرمانتان مىدهد و هر گاه صلاح شما را در رو گرداندن به مغرب بداند، به آن فرمانتان مىدهد و اگر صلاح شما را در غير آن دو بداند، به همان فرمانتان مىدهد. پس، تدبير خداى متعال را درباره بندگانش و خواست او را در مصالح خودتان، انكار نكنيد».
سپس پيامبر خدا فرمود: «شما روز شنبه كار را رها كرديد و پس از آن، در روزهاى ديگر كار كرديد. سپس روز شنبه، آن را رها كرديد و پس از آن، [شنبهها را] كار كرديد. آيا حق را رها كرديد و به سوى باطل شديد، يا باطل را رها كرديد و به سوى حق شديد؟ يا اين كه باطل را رها كرديد و به سوى باطل شديد، يا حق را رها كرديد و به سوى حق شديد؟ هر چه خواستيد، بگوييد كه آن، همان سخن محمّد و پاسخ او به شماست».
گفتند: بلكه رها كردن كار در روز شنبه حق است و كار كردن پس از آن نيز حق است.
آن گاه پيامبر خدا فرمود: «و همچنين است قبله بيت المقدّس كه در وقت خودش، حق است و سپس قبله كعبه كه در وقت خودش، حق است».
به پيامبر گفتند: «اى محمّد! آيا به گمان تو براى پروردگارت درباره دستور نماز گزاردن تو به سوى بيت المقدّس، بَدا حاصل شد كه تو را به سوى كعبه منتقل نمود؟
پيامبر خدا فرمود: «در اين باره براى او بَدا حاصل نشد؛ زيرا او به عواقب، آگاه و به مصالح، تواناست. او كارِ خود را به جهت آگاهى از اشتباه [خويش] تغيير نمىدهد و نظر جديدى بر خلاف نظر گذشتهاش نمىدهد ـ كه او برتر از آن است ـ و نيز مانعى كه او را از مرادش باز دارد، براى او وجود ندارد. بَدا حاصل نمىشود، جز براى كسى كه اين صفتها را داشته باشد و خداوند عز و جل والاتر از آن است كه اين صفات را داشته باشد؛ خدايى كه بلندمرتبه و بزرگوار است».
سپس پيامبر خدا به آنان فرمود: «اى يهود! مرا درباره خدا خبردار كنيد كه آيا چنين نيست كه بيمار مىكند و سپس تندرست مىسازد، و سالم مىگرداند و سپس بيمار مىنمايد. آيا در اين باره براى او بَدا حاصل مىشود؟ آيا او زنده نمىكند و نمىميراند؟
[آيا شب را در پى روز و سپس روز را در پى شب نمىآورد؟] آيا درباره هر يك از اينها، براى او بَدا حاصل مىشود؟».
گفتند: نه.
فرمود: «پس، همين گونه خداوند، پيامبرش محمّد را به نماز گزاردن به سوى كعبه، متعبّد (ملزم) نمود، پس از آن كه او را به نماز گزاردن به سوى بيت المقدّس ملزم نموده بود، در حالى كه درباره اوّلى براى او بَدا حاصل نشد».
سپس فرمود: «آيا خداوند، زمستان را در پى تابستان و تابستان را در پى زمستان نمىآورد؟ آيا درباره هر يك از اينها براى او بَدا حاصل مىشود؟».
گفتند: نه.
فرمود: «پس همين طور، درباره قبله نيز براى او بَدا حاصل نشد».
«سپس پيامبر خدا فرمود: «آيا چنين نيست كه شما را در زمستان ملزم نمود كه با لباسهاى ضخيم، خودتان را از سرما و در تابستان از گرما نگه بداريد؟ آيا در تابستان براى او بَدا حاصل شد تا شما را به خلاف آنچه در زمستان فرمان داده بود، فرمان دهد؟».
گفتند: نه.
آن گاه پيامبر خدا فرمود: «پس همانند اين، خداوند در زمانى، شما را به خاطر مصلحتى، به چيزى ملزم مىكند و سپس در زمانى ديگر، شما را به خاطر مصلحتى ديگر به چيز ديگرى ملزم مىسازد. پس هر گاه در [اين] دو حالت، او را فرمان برديد، سزاوار پاداشش هستيد، و خداى متعال [اين آيه را] نازل فرمود: «و مشرق و مغرب، از آنِ خداست. پس به هر سو رو كنيد، آن جا روى خداست» ، يعنى هر گاه طبق فرمان او [به سويى ]رو كنيد، پس همان جا، رويى است كه شما خداوند را از آن، قصد مىكنيد و آرزوى پاداشش را داريد».
