بَداپذير است . از اين رو ، آنان به علم خود ، اتّكا نمى‏كنند و به طور مطلق از آينده خبر نمى‏دهند ، مگر در مواردى كه خداوند از عدم وقوع بَدا در آنها خبر داده باشد ، مانند : ظهور منجى موعود و برپايى حكومت جهانى مهدى عليه ‏السلام . از اين رو ، امام باقر عليه ‏السلام از پدر بزرگوارش امام زين العابدين عليه ‏السلام روايت مى‏كند كه فرمود :
لَولا آيَةٌ في كِتابِ اللّه‏ِ لَحَدَّثتُكُم بِما يَكونُ إلى يَومِ القِيامَةِ ، فَقُلتُ لَهُ : أيَّةُ آيَةٍ ؟ قالَ : قَولُ اللّه‏ِ عز و جل : «يَمْحُواْ اللَّهُ مَا يَشَآءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ» . ^۱ اگر يك آيه در كتاب خدا نبود ، تمام حوادثى را كه تا قيامت رخ مى‏دهند ، برايتان مى‏گفتم . به او عرض كردم : اين كدام آيه است ؟ فرمود : گفته خداوند متعال : «خداوند ، آنچه را بخواهد ، محو يا اثبات مى‏كند و اصل كتاب ، در نزد اوست» .
يكى از اتّهاماتى كه به شيعه وارد مى‏شود ، اين است كه شيعه ، آموزه «بَدا» را به اين جهت وضع كرده كه آن دسته از اخبار و وعده‏هاى امامان خود را كه تحقّق پيدا نكرده است ، با آن ، توجيه كنند . غِفارى مى‏گويد :
لو سقطت عقيدة البداء لانتقض دين الاثني عشرية من أصله ؛ لأنّ أخبارهم و وعودهم الّتي لم يتحقق منها شيء تنفي عنهم صفة الإمامة . ^۲ اگر عقيده به بدا از ميان برود ، دين شيعه دوازده‏امامى ، از اصلْ نقض مى‏شود ؛ براى اين كه اخبار و وعده‏هاى آنان كه هيچ كدامش به وقوع نپيوسته ، امامت آنان را نفى مى‏كند .
با توجّه به مباحث بالا ، پاسخ اين اشكال ، روشن است ؛ چرا كه پيامبران و امامان عليهم‏السلام ، هيچ گاه از تقديرات بَداپذير ، به طور مطلق ، خبر نمى‏دهند . به ديگر سخن ، اگر اَخبار معصومان از آينده ، مطلق باشند و هيچ قيدى با آنها همراه

دانسته‏اند و امكان هر نوع تغييرى در قضا و قدر را نفى مى‏كنند . اين گونه احاديث ، در اين كتاب ، مورد بررسى و نقد قرار خواهند گرفت .

ب ـ پيامبرشناسى و امام‏شناسى

اهمّيت بدا در پيامبرشناسى ، تا حدّى است كه امام رضا عليه ‏السلام مى‏فرمايد :
ما بَعَثَ اللّه‏ُ نَبِيَّا قَطُّ إلّا بِتَحرِيمِ الخَمرِ وأن يُقِرَّ لَهُ بِالبَداءِ . ^۱ خداوند ، هرگز پيامبرى را مبعوث نكرد ، مگر همراه با تحريم شراب و اقرار به بدا .
اثر اعتقاد به امكان بَدا و تغيير تقديرات ، براى خودِ پيامبران ، باور داشتن به باز بودن دست خدا و قدرت مطلق اوست. به عبارت ديگر ، پيامبران در اثر اعتقاد به بَدا ، مى‏دانند كه هر چند با عنايت خدا به تقديرات جهانْ آگاه گشته‏اند ، امّا اين تقديرات ، قابل تغييرند و تنها خداست كه از علم مطلق ، برخوردار است . در نتيجه ، به علم خويش، اتّكا نمى‏كنند و در همه كارها ، خود را وابسته به خدا مى‏شمرند . امام صادق عليه ‏السلام در اين باره مى‏فرمايد :
إنّ للّه‏ِِ عِلمَينِ : عِلمٌ مَكنونٌ مَخزونٌ لا يَعلَمُهُ إلّا هُوَ ، مِن ذلِكَ يَكونُ البَداءُ ، وعِلمٌ عَلَّمَهُ مَلائِكَتَهُ ورُسُلَهُ وأنبِياءَهُ فَنَحنُ نَعلَمُهُ . ^۲ خداوند ، دو گونه علم دارد : علمى مكتوم و اندوخته كه جز خود او ، كسى آن را نمى‏داند و بدا ، از آن است ؛ و علمى كه آن را به فرشتگان و فرستادگان و پيامبرانش آموخته است و ما هم آن را مى‏دانيم .
بنا بر اين ، علمى كه قابل تغيير نيست ، علم مكنون و مخزون خداست كه كسى جز او از آن آگاه نيست و در مقابل ، علم ملائكه و پيامبران و امامان به آينده ،