273
دانش نامه عقايد اسلامي ج8

«وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ. ۱ و يهود گفتند : «دست خدا ، بسته است» . دست‏هاى خودشان بسته باد و به سزاى آنچه گفتند ، از رحمت خدا دور باشند! بلكه هر دو دست او گشاده است . [ خدا ] هر گونه بخواهد ، مى‏بخشد» .
مقصود يهود از «دست خدا ، بسته است» ، اين نبوده كه خدا دست دارد و دست او مثلاً با ريسمانى بسته شده است ؛ بلكه اعتقاد يهود اين بود كه خداوند ، از كار تدبير و تقدير ، فارغ شده و ديگر نه مى‏افزايد و نه مى‏كاهد. در نتيجه خداوند عز و جلدر ردّ سخن آنان ، فرمود: «غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ ؛ دست‏هاى خودشان بسته باد و به سزاى آنچه گفتند، از رحمت خدا دور باشند! بلكه هر دو دست او گشاده است. خدا هر گونه بخواهد، مى‏بخشد» . ۲
بدين سان ، اعتقاد به بَدا ـ كه اعتقاد به باز بودن دست خدا در تقديرات است ـ ردّ اعتقاد يهود به بسته بودن دست خداست و كسانى كه منِكر بَدا به معناى صحيح آن هستند ، در صف يهود قرار دارند . جالب است بدانيم كه برخى منكِران بدا ، شيعه را به همسويى با يهود در اعتقاد به بَدا متّهم مى‏كنند ، ۳ در حالى كه بر اساس اين آيه شريف ، خودِ آنان‏اند كه با يهود ، همسو هستند .
به نظر مى‏رسد كه يكى از دلايل انكار بدا به وسيله اهل سنّت ، اين است كه در كتاب‏هاى معتبر آنها ، احاديثى وجود دارند كه خدا را از امر «قضا و قدر» فارغ

1.. المائدة: ۶۴ .

2.ر . ك : التوحيد : ص ۱۶۷ .

3.ر. ك : تحفة اثنا عشريّة : ج ۲ ص ۹۳۹ ح ۷۷۲ ، الشيعة و السنّة : ص ۲۳ ، بين الشيعة وأهل السنّة : ص ۱۸۲ ، اُصول مذهب الشيعة : ج ۲ ص ۹۳۹ .


دانش نامه عقايد اسلامي ج8
272

مَن قالَ هذا فَأَخزاهُ اللّه‏ُ ، قُلتُ : أرَأَيتَ ما كانَ وما هُوَ كائِنٌ إلى يَومِ القِيامَةِ ، ألَيسَ في عِلمِ اللّه‏ِ ؟ قالَ : بَلى ، قَبلَ أن يَخلُقَ الخَلقَ . ۱ از امام صادق عليه ‏السلام پرسيدم : آيا امروز ، خداوندْ چيزى را مى‏داند كه ديروز نمى‏دانسته است؟ فرمود : «نه . هر كس اين را بگويد ، خداوند ، خوارش كند!» . گفتم : نظرتان اين است كه هر چه تاكنون بوده و هر چه تا قيامت خواهد بود ، در علم خدا هست؟ فرمود : «آرى ، پيش از آن كه خَلق را بيافريند» .
بنا بر اين ، به اعتقاد اماميّه ، منشأ بَداى خداوند ، نادانى نيست و اگر كسى به چنين بَدايى ـ كه همان بَداى موجود در ميان انسان‏هاست ـ معتقد باشد ، با اين اعتقادش علم مطلق خدا را انكار كرده و اعتقادى باطل و بر خلاف ضروريّات عقايد اسلامى دارد ؛ چرا كه در ميان علماى اماميّه ، حتّى يك نفر را نيز نمى‏توان يافت كه بَداى ناشى از نادانى را به خدا نسبت دهد .

آثار اعتقاد به بَدا

آموزه بَدا ، آثار مهمّى در حوزه‏هاى برجسته اعتقادى ، يعنى : خداشناسى ، پيامبرشناسى ، امام‏شناسى و انسان‏شناسى دارد .

الف ـ خداشناسى

مهم‏ترين اثر اعتقاد به بَدا ، اثبات قدرت و آزادى مطلق خداست ؛ چرا كه بر اساس امكان بَدا براى خداوند ، تا زمانى كه فعل و حادثه‏اى خاص در عالمْ رخ نداده است ، ممكن است كه خدا تقدير را عوض كند و آن حادثه خاص ، واقع نشود ، حتّى اگر مشيّت و تقدير و قضاى او به آن حادثه تعلّق گرفته باشد . بنا بر اين ، هيچ چيز حتّى قضا و قدر الهى نمى‏تواند قدرت و مالكيّت خدا را محدود سازد و دست او را ببندد . قرآن كريم مى‏فرمايد :

1.. راجع : ص ۲۸۲ ح ۵۹۱۲ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج8
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 59198
صفحه از 483
پرینت  ارسال به