قدرت‏و اراده خداوند» است و اين سخن شما كه مى‏گوييد : «محو و اثبات ، با دانش و قدرت و اراده خداوند، انجام مى‏پذيرد، بى آن كه برايش بدايى پيدا شود» اجتماع نقيضين است ؛ چرا كه معناى آن ، اين است كه «براى خدا بَدا حاصل مى‏شود ، بى آن كه براى او در چيزى بَدا پيدا شود» .
فرض سخن غفارى ، اين است كه نسبت دادن بَدا به خداوند ، به نادانىِ او بازگشت مى‏كند ؛ چرا كه او مى‏گويد : «چگونه براى خدا توهّمِ بَدا شود ، در حالى كه اصل كتاب ، در نزد اوست؟» . اين فرض ، نادرست و بر خلاف نصوص احاديث اماميّه است كه پيش‏تر نقل شدند . احاديث اماميّه تصريح دارند كه بَدا ، از علم مكنون و مخزون خداوند ، نشئت مى‏گيرد و اين علم ، بر همه بَداها حاكم است . امام صادق عليه ‏السلام در اين باره مى‏فرمايد :
إنّ للّه‏ِِ عِلمَينِ : عِلمٌ مَكنونٌ مَخزونٌ لا يَعلَمُهُ إلّا هُوَ ، مِن ذلِكَ يَكونُ البَداءُ ، وعِلمٌ عَلَّمَهُ مَلائِكَتَهُ ورُسُلَهُ وأنبِياءَهُ فَنَحنُ نَعلَمُهُ . ^۱ خداوند ، دو گونه علم دارد : علم مكتوم و اندوخته كه جز خود او ، كسى از آن اطّلاعى ندارد ، و بدا از اين علم خداست ؛ و علمى كه به فرشتگان و فرستادگان و پيامبرانش آموخته است و ما هم آن را مى‏دانيم .
در حديثى ديگر از امام صادق عليه ‏السلام آمده است :
كُلُّ أمرٍ يُريدُهُ اللّه‏ُ فَهُوَ في عِلمِهِ قَبلَ أن يَصنَعَهُ ، ولَيسَ شَيءٌ يَبدو لَهُ إلّا وقَد كانَ في عِلمِهِ ، إنَّ اللّه‏َ لا يَبدو لَهُ مِن جَهلٍ . ^۲ هر چه را كه خداوند بخواهد ، قبل از آن كه آن را بسازد ، در علم او هست . و براى خدا در هيچ چيزى بَدا پيدا نمى‏شود ، مگر اين كه در علم او هست . بَداى خدا ، ناشى از جهل نيست .
دهلوى ، يكى از معانى بَدا را بَدا در علم مى‏داند و آن را «بَدا در اخبار» مى‏نامد . او مى‏گويد :

اگر مريض است ، مى‏توانست سالم باشد و از همين روست كه در دعاهايش از خدا مى‏خواهد كه او را ثروتمند و تن‏درست كند . اين تغيير در تقدير ، چيزى جز بَدا نيست .
از سوى ديگر ، عقل ، وجود همه كمالات را در خدا اثبات مى‏كند و از جمله كمالات ، «قدرت مطلق» است . بر اساس اين كمال ، خداوند ، حتّى پس از تقديرى خاص مانند : فقر فلان كس ، يا بيمارى فلان كس ، مى‏تواند اين تقدير را تغيير دهد و آن دو كس را غنى و سالم كند . اين كه بگوييم : «خداوند ، پس از تقدير نمودنِ يك چيز ، ديگر توانايى تغيير آن را ندارد» ، محدود كردن قدرت خدا و سلب نمودن كمالى از كمالات اوست و اين ، خلاف حكم صريح عقل است .

عدم تعارض بَدا و علم ازلى

مهم‏ترين اشكال منكِران بَدا ، اين است كه بَدا با علم مطلق و ذاتى خدا ناسازگار است . غِفارى (از نويسندگان اهل سنّت و از مُنكِران بدا) در مورد استناد شيعه به آيه : «يَمْحُواْ اللَّهُ مَا يَشَآءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الْكِتَـبِ ؛ ^۱ خدا آنچه را بخواهد ، محو يا اثبات مى‏كند ، و اصل كتاب ، نزد اوست» مى‏گويد :
اين سخنشان باطل است ؛ چرا كه محو و اثبات ، با دانش و قدرت و اراده خداوند ، انجام مى‏پذيرد، بى‏آن كه برايش بدايى پيدا شود . و چگونه براى خدا ، توهّمِ بَدا شود ، در حالى كه اصل كتاب ، در نزد اوست و علم ازلى‏اش فراگيرى دارد؟ خداوند در پايان آيه تبيين كرده كه هر چه از محو و اثبات و تغيير ، حاصل مى‏شود ، به مشيّت خداست و در اُمّ الكتاب ثبت است . ^۲
در پاسخ ، بايد گفت كه مقصود از بَدا ، همين «محو و اثبات ، با دانش و