بَدا ، در قرآن و احاديث
بسيارى از كسانى كه در مورد بَدا نظر دادهاند و يا آن را انكار كردهاند ، بر اين گمان بودهاند كه بَدا با معناى نخست آن ، در مورد خدا به كار رفته است . در نتيجه ، به توجيه يا ردّ آن در مورد خداوند پرداختهاند ؛ امّا بايد توجّه داشت كه در قرآن و احاديث ، «بَداء» در مورد خداوند متعال ، به دو معناى اخير به كار رفته است . معناى سوم ، مورد نزاع نيست و تنها معناى دوم ، مورد بحث و اختلاف نظر است .
در بحث قضا و قدر ديديم كه خداوند ، امكانات و دارايىهايى همچون : توان ، روزى و بقا را به طور محدود ، در اختيار انسانها قرار داده است . اين محدوديت ، تقدير الهى است . از سوى ديگر ، تقدير الهى به دو گونه محتوم (تغييرناپذير) و غير محتوم (تغييرپذير) تقسيم مىشود . امام باقر عليه السلام مىفرمايد :
مِنَ الاُمُورِ اُمُورٌ مَحتُومَةٌ كائِنَةٌ لا مَحالَةَ ، وَمِنَ الاُمُورِ اُمُورٌ مُوقُوفَةٌ عِندَ اللّهِ ، يُقَدِّمُ فِيها مَا يَشاءُ وَيَمحُو مَا يَشاءُ وَيُثبِت مِنها ما يَشاءُ . ۱ برخى كارها ، كارهاى حتمىِ گريزناپذيرند و برخى كارها ، موقوف در پيشگاه خداوندند كه در آنها هر چه را بخواهد ، پيش مىاندازد و هر چه را بخواهد ، محو مىكند و هر چه را بخواهد ، اثبات مىنمايد .
بَدا ، عبارت است از : تغيير در تقدير غير حتمى از طريق تقديم و تأخير تقديرات و يا محو يك تقدير و اثبات تقديرى ديگر ، چنان كه قرآن كريم مىفرمايد :
«يَمْحُواْ اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ. ۲ خدا آنچه را بخواهد ، محو يا اثبات مىكند ، و اصل كتاب ، نزد اوست» .
