239
دانش نامه عقايد اسلامي ج8

۵۸۸۴. امام زين العابدين عليه ‏السلام ـ از دعايش در صبح و شام ـ : در پنجه قدرت تو قرار گرفته‏ايم . پادشاهى و سلطنت تو ، ما را در برگرفته و مشيّت تو ، ما را قبضه كرده است و كُنش‏هاى ما با اذن [و رخصت ]تو و فعاليت‏هاى ما در [قلمروِ ]تدبير توست . در چرخه تدبير توييم . هيچ كارى در توان ما نيست ، جز آنچه تو مقدر فرمودى و هيچ خيرى براى ما نيست ، جز آنچه تو بخشيدى .

۵۸۸۵. امام زين العابدين عليه ‏السلام ـ در ستايش خداوند عز و جلـ : مخلوقات را به ابتكار خود آفريد و با تكيه بر مشيّت خويش اختراعشان نمود . سپس ، آنان را به راهى كه اراده كرده بود ، رهنمون ساخت و آنان را در راه دوستى‏اش برانگيخت ، به طورى كه آنان در آنچه او به سويشان پيش فرستاده ، توان تأخير ندارند و چيزى را كه او از آنان به تأخير انداخته ، نمى‏توانند پيش اندازند .
براى هر يك از جان‏هاى آنها روزىِ معيّن و تقسيم شده‏اى را قرار داد ، به طورى كه هيچ كاهنده‏اى نمى‏تواند از هر كه به او بسيارش را داده ، بكاهد و هيچ افزاينده‏اى نمى‏تواند به هر كه به او اندكش داده ، بيفزايد .
سپس ، در زندگى براى او اَجَل معيّنى قرار داد و زمان محدودى براى او تعيين نمود ، كه با سپرى شدن روزهاى عمرش به سوى آن گام بر مى‏دارد و با گذشت ساليان ، روزگارش به اَجَل نزديك مى‏گردد .

۵۸۸۶. مجمع البيان : عيّاشى به اسنادش روايت كرده كه ابو حنيفه به امام صادق عليه ‏السلام گفت : چرا سليمان عليه ‏السلام از ميان پرندگان ، درباره هُدهُد پرس‏وجو كرد؟ ۱
فرمود : «براى اين كه هُدهُد ، آب را در شكم زمين مى‏بيند ، چنان كه هر يك از شما روغن را در ظرف شيشه‏اى مى‏بينيد» .
آن گاه ، ابو حنيفه به يارانش نگاه كرد و خنديد .
امام صادق عليه ‏السلام فرمود : «چه چيز تو را خندانْد؟!» .
گفت : فدايت شوم! بر تو پيروز شدم .
فرمود : «چگونه؟» .
گفت : آن كه آب را در شكمِ زمين مى‏بيند، آيا دام را در روى زمين نمى‏بيند تا گردنش را بگيرد؟!
امام صادق عليه ‏السلام فرمود : «اى نعمان! آيا نمى‏دانى وقتى قَدَر فرا برسد، ديده را كور مى‏سازد؟» .

1.اشاره به آيه ۲۰ از سوره نحل : «و سپس از حال پرندگان جويا شد و گفت مرا چه شده كه هدهد را نمى‏بينم؟» .


دانش نامه عقايد اسلامي ج8
238

۵۸۸۴. عنه عليه ‏السلام ـ مِن دُعائِهِ عِندَ الصَّباحِ وَالمَساءِ ـ : أصبَحنا في قَبضَتِكَ ، يَحوينا مُلكُكَ وسُلطانُكَ ، وتَضُمُّنا مَشِيَّتُكَ ، ونَتَصَرَّفُ عَن أمرِكَ ، ونَتَقَلَّبُ في تَدبيرِكَ ، لَيسَ لَنا مِنَ الأَمرِ إلّا ما قَضَيتَ ، ولا مِنَ الخَيرِ إلّا ما أعطَيتَ . ۱

۵۸۸۵. عنه عليه ‏السلام ـ فِي التَّحميدِ للّه‏ِِ عز و جل ـ : اِبتَدَعَ بِقُدرَتِهِ الخَلقَ ابتِداعا ، وَاختَرَعَهُم عَلى مَشِيَّتِهِ اختِراعا ، ثُمَّ سَلَكَ بِهِم طَريقَ إرادَتِهِ ، وبَعَثَهُم في سَبيلِ مَحَبَّتِهِ ، لا يَملِكونَ تَأخيرا عَمّا قَدَّمَهُم إلَيهِ ، ولا يَستَطيعونَ تَقَدُّما إلى ما أخَّرَهُم عَنهُ .
وجَعَلَ لِكُلِّ روحٍ مِنهُم قوتا مَعلوما مَقسوما مِن رِزقِهِ ، لا يَنقُصُ مَن زادَهُ ناقِصٌ ، ولا يَزيدُ مَن نَقَصَ مِنهُم زائِدٌ .
ثُمَّ ضَرَبَ لَهُ فِي الحَياةِ أجَلاً مَوقوتا ، ونَصَبَ لَهُ أمَدا مَحدودا ، يَتَخَطَّأُ إلَيهِ بِأَيّامِ عُمُرِهِ ، ويَرهَقُهُ ۲ بِأَعوامِ دَهرِهِ . ۳

۵۸۸۶. مجمع البيان : رَوَى العَيّاشِيُّ بِالإِسنادِ ، قال : قالَ أبو حَنيفَةَ لِأَبي عَبدِ اللّه‏ِ عليه ‏السلام : كَيفَ تَفَقَّدَ سُلَيمانُ الهُدهُدَ مِن بَينِ الطَّيرِ ؟ ۴
قالَ : لِأَنَّ الهُدهُدَ يَرَى الماءَ في بَطنِ الأَرضِ كَما يَرى أحَدُكُمُ الدُّهنَ فِي القارورَةِ . فَنَظَرَ أبو حَنيفَةَ إلى أصحابِهِ وضَحِكَ .
قالَ أبو عَبدِ اللّه‏ِ عليه ‏السلام : ما يُضحِكُكَ؟ قالَ : ظَفِرتُ بِكَ ، جُعِلتُ فِداكَ! قالَ : وكَيفَ ذلِكَ ؟ قالَ : الَّذي يَرَى الماءَ في بَطنِ الأَرضِ لا يَرَى الفَخَّ ۵ فِي التُّرابِ حَتّى يَأخُذَ بِعُنُقِهِ ؟!
قالَ أبو عَبدِ اللّه‏ِ عليه ‏السلام : يا نُعمانُ ، أما عَلِمتَ أنَّهُ إذا نَزَلَ القَدَرُ أغشَى البَصَرَ . ۶

1.الصحيفة السجّاديّة : ص ۴۰ الدعاء ۶ ، مصباح المتهجّد : ص ۲۴۵ ح ۳۶۱ ، العدد القويّة : ص ۳۶۲ من دون إسنادٍ إلى أحدٍ من أهل البيت عليهم‏السلام ، المصباح للكفعمي : ص ۱۰۲ .

2.رهِقَهُ دَين : أي لزمه أداؤه وضُيِّق عليه (النهاية : ج ۲ ص ۲۸۳ «رهق») .

3.الصحيفة السجّاديّة : ص ۱۹ الدعاء ۱ .

4.. تشير إلى الآية ۲۰ من سورة النمل : «وتَفَقَّدَ الطَّيرَ فَقَالَ مَالِي لا أرَى الهُدهُدَ أمْ كَانَ مِن الغَائِبينَ» .

5.الفَخُّ : المِصيَدة (الصحاح : ج ۱ ص ۴۲۸ «فخخ») .

6.مجمع البيان : ج ۷ ص ۳۴۰ ، الدعوات : ص ۲۰۹ ح ۵۶۸ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۱۴ ص ۱۱۶ .

  • نام منبع :
    دانش نامه عقايد اسلامي ج8
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدى رى‏شهرى، با همکاری: رضا برنجكار، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، مهدى مهریزى، على نقى خدایارى، محمّد مرادی و جعفر آریانی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 59659
صفحه از 483
پرینت  ارسال به