قيلَ : يا رسول اللّه ، أعُلِمَ أهلُ الجنّة من أهلِ النارِ؟ فَقالَ : «نَعَم» ، قيلَ : فَفيمَ يَعمَلُ العامِلون؟ قالَ : «كُلٌّ مُيَسَّرٌ لِما خُلِقَ لَهُ» . ^۱ گفته شد : اى پيامبر خدا! آيا بهشتيان از جهنميان ، بازشناخته شده اند؟ پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: «آرى» . گفته شد : عمل كنندگان ، بر چه اساسى عمل مى كنند؟ فرمود : «هر كس براى آنچه به خاطرش آفريده شده ، مُهيّاست.
در سنن ابى داوود از عبداللّه بن عمر ، نقل شده است كه :
إنَّ رَجُلاً سَألَ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله : يا رَسولَ اللّهِ! فيما نَعمَلُ؟ أفي شَيءٍ قَد خَلا أو مَضى أو في شَيءٍ يُستَأنَفُ الآنَ؟ قالَ : «في شَيءٍ قَد خَلا وَمَضى» . قالَ الرَجُلُ أو بَعضُ القَومِ : فَفيمَ العَمَلُ؟ قالَ : «إنَّ أهلَ الجَنَّةِ يُيَسَّرونَ لِعَمَلِ أَهلِ الجَنَّةِ وَإِنَّ أَهلَ النّارِ يُيَسَّرونَ لِعَمَلِ أَهلِ النّارِ» . ^۲ مردى از پيامبر خدا پرسيد : اى پيامبر خدا! بر چه اساسى كارى مى كنيم؟ آيا بر اساس چيزى كه مقدر شده و قطعى گرديده؟ يا چيزى كه در آينده پديد مى آيد؟ فرمود: «بر اساس چيزى كه گذشته و قطعى شده است» . همان مرد يا ديگرى گفت: در چه مسيرى عمل مى كنيم؟ فرمود: «بهشتيان، براى عمل اهل بهشتْ آماده مى شوند و جهنّميان براى عمل اهل جهنم» .
بخارى از أبى عبد الرحمان سُلَمى از امام على عليه السلام روايت كرده است كه فرمود :
كان النبي صلى الله عليه و آله في جنازة فأخذ شيئا فجعل ينكت به الأرض ، فقال : «ما مِنكُم مِن أحَدٍ إلّا وَقَد كُتِبَ مَقعَدُهُ مِن النّارِ وَمَقعَدُهُ مِن الجَنَّةِ» . قالوا : يا رسول اللّه ! أفلا نتّكل على كتابنا و ندع العمل؟ قال : «إعمَلُوا فَكُلٌّ ميَسَّرٌ لِما خُلِقَ لَهُ ، أمّا مَن كانَ مِن أهلِ السَّعادَةِ فَيُيَسَّرُ لِعَمَلِ أهلِ السَّعادَةِ ، وأمّا مَن كانَ مِن أهلِ الشَّقاوَةِ فَيُيَسَّرُ لِعَمَلِ أهلِ الشَّقاوَةِ» ثُمَّ قرأ : «فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَ اتَّقَى وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنَى» . ^۳

از سُراقة بن مالك نقل شده است كه مى گويد :
قُلتُ لِرَسولِ اللّه صلى الله عليه و آله : أَنَعمَلُ عَلى ما قَد جَفَّ بِهِ القَلَمُ وجَرَت بِهِ المَقادِيرُ أو لِأمرٍ مُستَقبَلٍ ؟ قال : «يَا سُرَاقَةُ! اِعمَل لِمَا جَفَّ بِهِ القَلَمُ وَجَرَت بِهِ المَقادِيرُ ، فَإِنَّ كُلًا مُيَسَّّرٌ» . ^۱ به پيامبر خدا گفتم : آيا بر اساس آنچه قلمِ تقدير رقم زده و مقدّراتْ بر آن جارى شده، كارى مى كنيم و يا بر اساس [تصميم] آينده؟ فرمود: «اى سُراقه! بر اساس آنچه قلمِ تقدير رقم زده ، و مقدّراتْ جارى شده، كار كن ؛ چرا كه حقّا همه مهيّا شده اند (براى آنچه به خاطرش آفريده شده اند)» .
و نيز در كتاب علل الشرايع آمده است كه :
هبط جبرئيل عليه السلام على رسول اللّه صلى الله عليه و آله وقال : يا مُحَمَّدُ ، وَيلٌ لِوُلدِكَ مِن وُلدِ العَبّاسِ . فَخَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله إلَى العَبّاسِ فَقالَ : يا عَمُّ ، وَيلٌ لِوُلدي مِن وُلدِكَ ! فَقالَ : يا رَسولَ اللّهِ أفَأَجُبُّ نَفسي ؟ قال : «جَفَّ القَلَمُ بِمَا فِيهِ» . ^۲ جبرئيل عليه السلام بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد و گفت : اى محمّد! واى به حال فرزندانت از دستِ فرزندانِ عباس . پس پيامبر صلى الله عليه و آله نزد عبّاس رفت و به او فرمود : عمو! واى به حال فرزندانِ من از دستِ فرزندانت! عبّاس گفت : اى پيامبر خدا ، آيا خودم را عقيم كنم؟ پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «قلم تقدير ، به اين كار ، رقم خورده است» .
دسته دوم ، احاديثى هستند كه دلالت دارند بر اين كه عدّه اى از مردم ، براى بهشتْ آفريده شده اند و عدّه اى براى دوزخ و هر يك تنها توانايى كارى را دارند كه براى آن آفريده شده اند، بدين معنا كه بهشتيان ، توفيق انجام دادن اعمالى را پيدا مى كنند كه آنها را به بهشت مى بَرد و دوزخيان ، موفّق به كارهايى مى شوند كه آنها را مستحقّ آتش دوزخ مى گردانَد، چنان كه عمران بن حصين ، روايت كرده كه :