نقل شده از اشعث، همخوانى دارد.^۱

گفتنى است مى‏توان کاربرد «حائِک» را مجازى و به معناى دروغ‏باف دانست. اين معنا نزد امام صادق علیه السّلام ياد شد و ايشان، حائِکى را که به خدا و رسولش دروغ ببندد، ملعون خواند.^۲

ج - همراهى حروف

عامل ديگر پديد آمدن معانى متعدّد براى يک کلمه، ترکيب آن با برخى حروف، مانند حروف تعدّى است که با همه کوچکى‏شان، نقش‏هاى بزرگى را در جمله ايفا مى‏کنند. بى‏توجّهى به اين حروف و تفاوت معنايى هر يک با ديگرى، گاه معنايى متضاد با مقصود اصلى گوينده را نتيجه مى‏دهد.^۳ در موارد متعدّدى، ترکيب يک فعل يا اسم فاعل و مفعول با دو حرف، دو معناى کاملاً متفاوت پديد مى‏آورد و نديدن اين حروف، بويژه در جايى که فاعل يا مفعول جمله، ميان فعل و حرف فاصله انداخته باشد، کم نيست. اين بى‏توجّهى، موجب مى‏شود تا معناى نخست فعل (يعنى معناى آن، پيش از ترکيب با حرف)، به ذهن بيايد و از معناى جديدِ حاصل آمده از ترکيب، غفلت شود. براى نمونه، امام على علیه السّلام مى‏فرمايد:

۰.کَذَبَ العادِلُونَ بِکَ إذْ شَبَّهُوکَ بِأصنامِهم ونَحَلُوکَ حِليةَ المَخلوقينَ بِأوهامِهم.^۴

همتا قراردهندگانت، دروغ گفتند آن گاه که تو را به بت‏هايشان همانند کردند و جامه آفريدگان را به گمانِ بى‏پايه خود، بر تو پوشاندند.

در اين جمله، ترکيب «عادلون» با حرف «باء»، معناى «همتا قرار دهندگان» مى‏دهد و با آنچه در آيه اوّل سوره انعام آمده، شبيه است.^۵ همين مادّه، اگر با «عن» يا «إلى» متعدّى

سوی امام می‌‌گوید: «اگر اختلاف امّت، رحمت باشد، پس اجتماع آنان، مايه عذاب است؟!».

امام صادق علیه السّلام، در پاسخ او، اختلاف را به معناى ديگرش، يعنى «آمد و شد»، تفسير مى‏کند و گفته را اشاره به «آيه نَفْر»^۱ مى‏داند. بر اين پايه، منظور اين است که امّت اسلام از شهرها، به مراکز دانش بيايند و بروند تا دين را فرا گيرند، نه اين که در آن، اختلاف کنند.^۲ در برخى روايات ديگر نيز واژه «اختلاف»، بدين معنا آمده است. براى مثال در زيارت جامعه کبيره، اهل بيت را «مُختلَفُ الملائکة» مى‏خوانيم. مهم‏تر آن که اين واژه در آيات متعدّدى از قرآن کريم نيز بدين معنا به کار رفته است؛^۳

گفتنى است که اين حديث با معناى دودستگى نيز تبیین و توجيه شده است.^۴

ب - اشتراک در هيئت

گاه چند معنایی واژه از مشابهت دو صیغه از يک مادّه پديد آمده است؛ مانند «مرتاب» و «مختار» که هم اسم فاعل و هم اسم مفعول اند. در یک نمونه تاریخی، امام علی ع اشعث بن قيس،سردسته منافقان روزگارش را«حائِک بن حائِک» خوانده است. برخی «حائِک» را از مادّه «حَوَک / بافندگى» و اشعث را «بافنده» معنا کرده‏اند؛ امّا اين معنا با تاريخ و تبار اشعث، سازگار نيست. او و پدرش از بزرگان و رؤساى قبيله بزرگ کِنْده در يمن بوده‏اند؛ حال آن که بافندگى، در آن روزگار شغل پايين فرودستان بوده است.^۵ از اين رو، برخى احتمال داده‏اند «حائِک» از ريشه «حَيَک» به معناى «تبختر و تکبّر» باشد که با شخصيت و رفتار