د - بیان روشن
۱۹۶.امام صادق علیه السّلام: حديث [و سخن] ما را روشن [و بى غلط] بيان کنيد، که ما مردمى شيوا سخنيم۱.
ه - ذکر کردن سند
۱۹۷.پيامبر خدا صلی الله علیه و آله: هنگامى که حديث مىنويسيد، آن را با سندش بنويسيد تا اگر حق باشد، در پاداش، شريک باشيد و اگر باطل باشد، بارِ گناهش به عهده همو باشد [که ساخته و از او نقل مىکنيد].
۱۹۸.امام على علیه السّلام: هر گاه حديثى را روايت مىکنيد، آن را به کسى که برايتان روايت کرده، اسناد دهيد. پس اگر راست گفته باشد، به سود شماست و اگر دروغ گفته باشد، به زيان اوست.
۱۹۹.امام على علیه السّلام: حديث را با سندش ذکر کنيد تا اگر حق بود، در [پاداش] آخرت، شريک باشيد و اگر باطل بود، بار گناهش بر صاحب همان حديث باشد.
۲۰۰.الكافى- به نقل از محمّد بن على در حديثى که سند آن را به معصوم علیه السّلام رسانده: امام صادق علیه السّلام فرمود: از «دروغ مُفتَرع۲، بپرهيزيد». به ايشان گفته شد: دروغ مفترع چيست؟ فرمود: «اين که شخصى برايت حديثى گويد و تو [هنگام نقل]، او را حذف کنى و حديث را از کسى روایت کنی که آن شخص از وى برايت نقل کرده است».
1.. اعراب به معناى آشکارسازى و روشن کردن است. اینکه گفته مىشود: اعرب کلامه، یعنى در بیان حروف و اعراب کلمات، اشتباهى نکرد. فصاحت نیز به معناى خلوص و شیوایى و گشادگى زبان است .
بر این پایه، روایت چنین مىشود: چون احادیث ما را مىگویید، حروف و کلمات و اعراب آنها را آن گونه که شایسته است، آشکار کنید و هیچ یک را نادرست ادا نکنید تا کلمات با هم مشتبه نشوند؛ که ما مردمى شیوا سخن هستیم و جز به سخن شیوا، لب نمىگشاییم. در سخن ما، کاستى و اشتباه در حروف و حرکات آن نیست، پس اگر شما در احادیث ما اشتباه و حروف و کلمات آن را تباه کردید، شیوایى آن زیان مىبیند و افزون بر این که موجب اشتباه فهمى و درنیافتن مقصود اصلى حدیث مىشود، نقصى براى ما و شما به شمار مىرود.
2.. «مفترع» اسم فاعل به معناى پرده و مانع است. و «کذب مفترع» یعنى دروغى که مانع پذیرش روایت دروغگوست؛ یا به معناى بالا رونده، یعنى حدیثى که با حذف برخى راویان به دروغ به طبقههاى بالاتر، منسوب مىشود. «مفترع»، مىتواند زایل کننده صفت عدالت راوى هم، معنا شود. نیز ممکن است به معناى «متفّرع» باشد. یعنى راوى، سخن خود را با حذف واسطه یا کارى دیگر، به اصل آن اسناد دهد و سخن خود را مبتنى بر صدق او کند.
