249
پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول

مكتوب و رايانه‏اى و همچنين بهره‌گیری از كاربردهاى قرآنى و روايى واژه كه در حافظه دارد، معناى لغوى را ارائه می‌دهد.

گفتنی است برای به دست آوردن معنای دقیق شمارى از واژه‏ها، نياز است كه همه آيات و روایاتِ در بر دارنده آن واژه، مطالعه و بررسى گردند.۱ مؤلّف، اين گونه واژه‏ها را به سان يک موضوع تحقيقى، محلّ بحث و مفهوم‏شناسى عميق قرار مى‏دهد، به مؤلّفه‏ها و عناصر شکل دهنده آن مى‏پردازد و زمينه‏هاى پيدايش و عوامل افزايش و كاهش آن را بررسى مى‏كند.

تردیدی نیست که مؤلّف گران‏مايه این تفسير، از پى ده‏ها سال حديث‏پژوهى و مطالعه هزاران روايت شيعه و اهل سنّت، از یک سو و در حافظه داشتن همه آيات قرآن از سوى ديگر، توانايى ارجاع ذهنى بسيارى از موضوعات قرآنى به موضوعات حديثى و بالعكس را دارد. اين تسلّط، موجب مى‏شود مستند قرآنى بسيارى از روايت‏هاى به كار گرفته شده در تفسير، يافت و صلاحيّت آنها براى تبيين آيه، مُحرز شود. همچنين زمينه به ياد آوردن و استفاده از رواياتى را فراهم مى‏آورد كه از طريق مراجعه به كتاب‏هاى متداول تفسير روايى، دستيابِ پژوهشگران نگشته‏اند. بر این اساس، ایشان می‌تواند در فرجام کار، نگاه نهايى قابل انتساب به دين را در باره آن موضوع، ارائه دهد.

۷. پس از مشخّص شدن معنای دقیق واژه و بررسی همه‌جانبه موضوع‌های مرتبط با آن، مؤلّف محترم به نگارش متن تفسیر می‌پردازد. متن نگارش يافته، با چند تن از پژوهشگران ارشد پژوهشگاه قرآن و حديث به بحث گذاشته مى‏شود. در جلسه مباحثه، متن به دقّت خوانده مى‏شود تا زمينه نقد و تكميل آن، فراهم آيد. نتيجه برآمده از نقدهای گروهى و پرسش و پاسخ‏هاى پُرشمار، اصلاح و با

1.. براى نمونه، به هنگام كار بر روى واژۀ مهم و پُرتكرار «تقوا»، بيش از دويست آیه و بيش از پانصد روايت بررسی شده‌اند.


پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
248

۴. پژوهشگر در مرحله بعد، ابتدا کاربردهای قرآنیِ آن واژه را مشخّص می‌کند۱ و سپس با مراجعه به ده‏ها تفسير روايى۲ و به كارگيرى شيوه‏هاى جديد جستجو در نرم‌افزارهای رايانه‌ای،۳ روايت‏هاى فراوانى را ناظر به واژه مورد بحث مى‏يابد. مدير گروه تفسير روايى، مجموعه دسته‌بندی شده آیات و روایات را ارزیابی و پس از حذف و اضافه، آن را برای مرحله بعد آماده می‌سازد.

۵. مهم‌ترین کار پژوهشگر، بررسی همه مطالبی است که تا این مرحله گرد آورده است. نتیجه این بررسی، برداشت نکات مهم و علمی (گاه همراه با یک جمع‌بندی) است. این نکات به همراه منابع لغوی و تفسیری فریقین، و آیات و روایات، در قالب یک پرونده علمی در اختیار مؤلّف این تفسير، آية اللّٰه‏ محمّدى رى‏شهرى قرار می‌گیرد.

۶. مؤلّف محترم با توجّه به این پرونده و نيز مراجعه شخصی به برخى منابع

1.. شایان ذکر است که آمارهایی که در این بخش ارائه می‌گردند، برگرفته از نرم‌افزارهایی هستند که گاه آمارشان با یکدیگر تفاوتی اندک دارد، گرچه این تفاوت در نتیجۀ بحث چندان اثرگذار نیست.

2.. براى اخذ روايات از تفاسير روايى شيعه و اهل سنّت، به منابع زير بيشتر مراجعه مى‏شود:
منابع شيعى: تفسير العيّاشى محمّد بن مسعود عيّاشى (م ۳۲۰ ق)، تفسير القمى على بن ابراهيم قمى (ق ۳ ق)، تأويل الآيات الظاهرة فى فضائل العترة الطاهرة‌ی على استرآبادى (م ۹۴۰ ق)، تفسير الصافى محمّد بن شاه مرتضى فيض كاشانى (م ۱۰۹۱ ق)، البرهان فى تفسير القرآن هاشم بن سليمان بحرانى (م ۱۱۰۷ ق)، نور الثقلين عبد على بن جمعۀ حويزى (م ۱۱۱۲ ق)، كنز الدقائق و بحر الغرائب محمّد بن محمّدرضا قمّى مشهدى (م ۱۱۲۵ ق).
منابع اهل سنّت: الجامع البيان فى تفسير القرآن ابو جعفر محمّد بن جرير طبرى (م ۳۱۰ ق)، الكشف و البيان عن التفسير القرآن، ابو اسحاق احمد بن ابراهيم ثعلبى نيشابورى (م ۴۲۷ ق)، معالم التنزيل فى تفسير القرآن حسين بن مسعود بغوى (م ۵۱۰ ق)، الدُرّ المنثور فى تفسير المأثور جلال الدين سيوطى (م ۹۱۱ ق).

3.. از نرم‏افزار «جامع التفاسير» در عرصۀ قرآن، از نرم‌افزارهای «جامع الأحاديث» و «حديث اهل بيت علیهم السلام» در عرصۀ حديث، از نرم‌افزار «قاموس النور» در لغت و از نرم‌افزار «مكتبة أهل البيت علیهم السلام» در هر سه عرصه استفاده مى‏شود.

  • نام منبع :
    پرتوی از تفسیر اهل بیت علیهم السلام (مبانی و روش) جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
    محل نشر :
    مشهد
    تاریخ انتشار :
    1398/01/01
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2861
صفحه از 272
پرینت  ارسال به